Autor Andi Hoxhaj
Në muajin prill, Parlamenti Evropian miratoi pakon e tij për migracionin dhe azilin, një paketë ligjesh e cila ka për qëllim të rishikojë politikat e BE-së për migracionin dhe kufijtë. Por çështja e trajtimit të migrantëve "të paligjshëm" – individëve që hyjnë në shtete pa viza apo dokumente të rregullta – është ende larg zgjidhjes.
Pesëmbëdhjetë qeveri evropiane (përfshirë 12 shtete anëtare të BE-së) kanë kërkuar që BE të ndryshojë mënyrën se si menaxhon migracionin dhe kërkuesit e azilit. Ata dëshirojnë, kryesisht, të përshpejtojnë procesin me të cilin migrantët e paligjshëm mund të kthehen në vendet nga kanë ardhur.
Duke cituar marrëveshjen e re të Italisë me Shqipërinë si një model, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ka kërkuar një shqyrtim të mundësisë për krijimin e “qendrave të kthimit” në vende jashtë BE-së.
Në kuadër të kësaj marrëveshjeje, Italia ka ngritur dy qendra për përpunimin e rasteve të kërkuesve të azilit në Shqipëri. Ata që miratohen për azil do të lejohen të hyjnë në Itali, ndërsa ata që refuzohen do të deportohen pas një periudhe të shkurtër.
Marrëveshje të tilla janë të njohura si "jashtësimi" i migracionit – kur proceset e migracionit të një shteti zhvillohen jashtë kufijve të tij. Ky qasje po fiton mbështetje në të gjithë Europën, por është shumë e kontestuar.
Shumë ekspertë dhe organizata të njohura që punojnë për të drejtat e njeriut, migracionin dhe mbrojtjen e azilit, argumentojnë se marrëveshja Shqipëri-Itali është e gabuar, dehumanizuese dhe nuk i përmbush standardet e të drejtave të njeriut.
Marrëveshja ka hasur në një pengesë të madhe ligjore, pasi një gjykatë ka vendosur që grupi i parë i migrantëve të dërguar në Shqipëri duhet të kthehen në Itali. Qeveria italiane ka kaluar një ligj për të mundësuar ndryshimin e procedurave, duke hequr pengesat ligjore për këtë marrëveshje.
Jashtësimi dhe Anëtarësimi në BE
Ajo që është veçanërisht interesante në rastin Shqipëri-Itali është mënyra se si bashkëpunimi për migracionin duket se është i lidhur me bisedimet për anëtarësimin e Shqipërisë në BE. Shqipëria është një kandidat i njohur për anëtarësim që nga viti 2014.
Bisedimet për anëtarësim kanë ecur ngadalë. Danimarka, Franca dhe Holanda gjithashtu kanë bllokuar Shqipërinë për të nisur negociatat për anëtarësim që nga viti 2019, për shkak të shqetësimeve për luftën e Shqipërisë kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit.
Kriteret e reja të reformuara të anëtarësimit në BE të vitit 2020 kërkojnë që kandidatët e BE-së të tregojnë pajtueshmëri të plotë me politikat e sigurisë, mbrojtjes dhe politikave të jashtme të BE-së para se të bashkohen me BE-në. Kjo përfshin bashkëpunimin e ngushtë me Frontex, agjencinë e forcës kufitare të BE-së, për menaxhimin e fluksit të migrantëve.
Shqipëria u bë shteti i parë kandidat i BE-së që nënshkroi një marrëveshje me Frontex në vitin 2019, duke i dhënë autoritet ligjor për monitorimin e kufijve dhe luftimin e krimeve ndërkufitare. Marrëveshja me Frontex shërbeu si bazë për marrëveshjen me Italinë.
Frontex u bë operativ në të gjitha shtetet kandidate të BE-së në vitin 2022, pasi BE ndryshoi ligjet për ta mundësuar këtë. Ky ndryshim u bë sepse rruget e Ballkanit Perëndimor ishin rrugët kryesore për migrantët që hynin në Evropë në vitin 2015, kur mbërritja e migrantëve ishte në kulm.
Çmimi i Anëtarësimit në BE?
Pa dyshim, përzënia e kampëve të migracionit ka ndryshuar mendimet e shteteve anëtare të BE-së që kundërshtonin nisjen e negociatave për anëtarësimin me Shqipërinë.
Liderët evropianë tani po shqyrtojnë gjithashtu mundësitë për ngritjen e kampëve deportimi në shtetet që shpresojnë të bashkohen me BE-në, duke e paraqitur gjithnjë e më shumë këtë çështje si një problem të sigurisë.
Kjo përfshin Danimarkën, e cila tashmë ka kaluar një ligj për të mundësuar ngritjen e kampëve jashtë BE-së. Austria ka kërkuar që Ballkani Perëndimor të luajë një rol më të madh në menaxhimin e fluksit të migrantëve në Evropë. Gjermania po shkon përpara me hetime për të parë nëse ajo mund të jashtësojë gjithashtu sistemin e saj të azilit.
Kancelarja gjermane, Olaf Scholz, ka treguar se është lehtësuar për idenë e marrëveshjeve si ajo midis Italisë dhe Shqipërisë në një samit në Berlin midis disa liderëve të BE-së dhe Ballkanit Perëndimor në tetor.
Në fund të tetorit, Von der Leyen vizitoi të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor për të diskutuar këto propozime.
BE-ja nuk duhet ta promovojë marrëveshjen Shqipëri-Itali si një model, as të justifikojë kampet për migrantët jashtë vendit si pjesë të kritereve të anëtarësimit në BE. Këto zhvillime të dyshimta ligjërisht mund të vijnë në dëm të fshehjes së çështjeve për sundimin e ligjit, standardet e të drejtave të njeriut dhe luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar – të gjitha këto janë parakushte të rëndësishme për anëtarësimin në BE.
Një çështje tjetër për Shqipërinë ishte se kërkesa e saj për anëtarësim ishte, për një periudhë të gjatë, e lidhur me atë të Maqedonisë së Veriut për arsye procedurale dhe politike. Kërkesat e dy shteteve u shkëputën në tetor.
Kjo, së bashku me marrëveshjen me Italinë për migrantët jashtë kufijve dhe zhvillimet gjeopolitike që lidhen me Luftën e Rusisë në Ukrainë, e mundësuan nisjen e bisedimeve për anëtarësimin e Shqipërisë. Në kohën kur u nënshkrua marrëveshja, kryeministrja italiane Giorgia Meloni tha se do të bënte gjithçka që është në fuqinë e saj për të mbështetur kërkesën e Shqipërisë për anëtarësim.
Bisedimet filluan në tetor, po në javën kur u dërguan në Shqipëri kërkuesit e parë të azilit nga Italia.
Komisioni i BE-së, kryeministri hungarez Viktor Orbán (i cili aktualisht mban presidencën e Këshillit të BE-së), dhe Meloni tani të gjithë thonë se Shqipëria është në krye të listës së shteteve që kërkojnë anëtarësimin në BE. Në mendimin e tyre, Shqipëria duhet të shpërblehet për pranimin e ngritjes së qendrave për migracion, sepse ajo po bën më shumë për të kontrolluar fluksin e migrantëve sesa disa shtete të BE-së./ The Conversation/
Dr. Andi Hoxhaj është pedagog dhe studiues në fushën e Politikës dhe të Drejtës së Bashkimit Evropian në King’s College London. Në vitin 2024, ai u nderua me titullin Officer of the Most Excellent Order of the British Empire (OBE) për kontributet e tij në marrëdhëniet mes Mbretërisë së Bashkuar dhe Shqipërisë.
The Conversation është një rrjet ndërkombëtar mediash jofitimprurëse që publikon lajme dhe analiza të bazuara në kërkime akademike. Artikujt shkruhen nga akademikë dhe kërkues, të cilët bashkëpunojnë me gazetarë profesionistë për të ofruar përmbajtje të saktë dhe të kuptueshme për publikun e gjerë. Këto artikuj publikohen nën një licencë Creative Commons, duke lejuar ripublikimin e tyre pa modifikime.
