BAN kërkon testime transparente dhe mostër të ndarë të ngarkesës misterioze
Seattle, SHBA, Durrës, Shqipëri. 21 Tetor 2024. Një sasi e vlerësuar prej 2,100 tonë metrikë mbetje të dyshuara të rrezikshme, të paketuara në 102 kontejnerë, pritet të kthehen në vendin e tyre të origjinës, Shqipëri, më 27 tetor 2024, përmes portit italian të Gioia Tauro, pasi ishin nisur drejt Singaporit me destinacion përfundimtar Tajlandën. Ky kthim i planifikuar mund të shënojë fundin e muajve të intrigave dramatike, pas ndërhyrjes së grupit ndërkombëtar vëzhgues Basel Action Network (BAN), i cili, pas një informacioni të marrë nga një sinjalizues, njoftoi Shqipërinë, disa vende tranzit, dhe Tajlandën për dërgesën masive të asaj që besohet të jetë pluhur i ndotjes nga furra çeliku, mbledhur nga filtrat e kontrollit të ndotjes në Shqipëri. Pas paralajmërimit, qeveria e Tajlandës refuzoi importimin e ngarkesës, dhe BAN mori garanci nga linjat e transportit detar të përfshira — Maersk dhe Mediterranean Shipping Company (MSC) — se ato do të siguronin kthimin e sigurt të kontejnerëve në portin e tyre të shkarkimit origjinal — portin e Durrësit në Shqipëri.
Në një letër të dytë drejtuar qeverisë, BAN po i bën sërish thirrje Shqipërisë që të marrë mostra dhe të testojë transparent mbetjet e dyshuara të rrezikshme dhe të ndajë një mostër me BAN. BAN është i gatshëm të arrijë në Durrës për të marrë pjesë në vëzhgimin dhe marrjen e një mostre të ndarë kur anija të mbërrijë më 27 tetor.
“Ne po i bëjmë thirrje Shqipërisë të hapë vulat e kontejnerëve në një mjedis publik dhe në praninë e grupeve të pavarura si BAN, dhe më pas të marrë mostra të ndara që mund të analizohen në laboratore të ndryshme paralelisht,” tha Drejtori Ekzekutiv i BAN, Jim Puckett. “Vetëm marrja dhe testimi i hapur dhe transparent i përmbajtjes do t’i japin publikut besim për natyrën e vërtetë të këtyre dërgesave që u nisën për në Tajlandë dhe për dëmet që mund të kishin shkaktuar, si në portin e Durrësit, ashtu edhe në destinacionin e tyre të synuar në Tajlandë.”
Aktualisht, të gjithë kontejnerët janë vendosur mënjanë në portin e vogël të Asyaport në Turqi, duke pritur mbërritjen e anijes turke të kontejnerëve BURAK BAYRAKTAR, e cila pritet të transportojë 102 kontejnerët përmes Gioia Tauro në Itali, dhe më pas drejt Durrësit. Kontejnerët në fjalë u transportuan në korrik nga Shqipëria në Trieste, Itali, ku u ngarkuan në dy anije të marra me qira nga Maersk. Ndërsa anijet u nisën drejt Azisë Juglindore, BAN dhe partnerët e tij ngritën alarmin dhe garuan me kohën për të ndaluar anijet nga vendet tranzit dhe për të bërë që Tajlanda të refuzonte ngarkesën. Gjatë rrugës, të dyja anijet “u zhdukën” për periudha më të gjata se sa është normale, duke çaktivizuar transponderët e tyre AIS GPS, veprim që mund të ketë qenë i paligjshëm. Maersk më në fund ra dakord t’i kthente kontejnerët në Durrës, pasi mbërritën në Singapor.
Sipas Konventës së Bazelit, traktati i OKB-së që rregullon tregtinë me mbetje të rrezikshme dhe të tjera, transportimi i mbetjeve të rrezikshme pa miratimin e vendit eksportues (Shqipëria), vendeve tranzit, ose vendit të importit (Tajlanda), është trafikim i paligjshëm i mbetjeve. Shqipëria nuk ishte informuar kurrë për eksportin nga eksportuesi, vendet tranzit nuk ishin informuar, dhe Tajlanda gjithashtu nuk kishte marrë ndonjë njoftim.
BAN po i bën thirrje qeverisë shqiptare që të ndjekë protokollin e mëposhtëm:
1. Caktoni një datë dhe kohë për marrjen e mostrave dhe njoftoni ngjarjen paraprakisht, në mënyrë që shtypi, OJQ-të, vëzhguesit ndërkombëtarë, zyrtarët qeveritarë dhe çdo palë tjetër e interesuar të mund të marrë pjesë. BAN propozon mëngjesin e të hënës, më 28 tetor.
2. BAN është i gatshëm të jetë i pranishëm për të marrë një mostër dhe për të vëzhguar hapjen e kontejnerëve.
3. Me mbërritjen, sigurohuni që të gjithë kontejnerët të jenë të llogaritur dhe që vulat e tyre të mos jenë thyer. Vendosini në një zonë të vetme të portit.
4. Në momentin e marrjes së mostrave, lejoni vëzhguesit të kenë pamje të qartë të tre kontejnerëve që ende nuk kanë pasur vulat e tyre të hapura. Tre kontejnerë do të japin një mostër më përfaqësuese të dërgesës.
5. Kur vulat të hapen dhe dyert e tre kontejnerëve të hapen, një mostër duhet të merret dukshëm nga një specialist i trajnuar nga secili prej tre kontejnerëve dhe të vendoset në një enë të pastër qelqi. Të tre mostrat duhet të përzihen plotësisht me një shufër të pastër qelqi.
6. Më pas, mostrat duhet të ndahen në tre pjesë të barabarta, me një mostër të përzier që shkon në Ministrinë e Mjedisit dhe Turizmit të Shqipërisë, një tjetër te një palë e tretë e pavarur në një vend tjetër dhe një te BAN.
7. Qeveria duhet më pas të dërgojë mostrën e saj në një laborator të zgjedhur prej saj, pala e tretë e pavarur duhet ta dërgojë mostrën në një laborator të zgjedhur prej saj, dhe BAN do ta dërgojë në laboratorin e tij të zgjedhur.
8. Rezultatet e secilit do të bëhen publike në letrën zyrtare të laboratorëve të përfshirë.
9. Nëse ndonjë nga të tre mostrat tregon që materialet brenda kontejnerëve janë të rrezikshme, atëherë ato duhet të trajtohen si mbetje të rrezikshme.
10. Nëse nuk gjendet riciklim i sigurt dhe legjitim që menaxhon siç duhet mbetjet, ato duhet të depozitohen në një landfill të projektuar posaçërisht për mbetjet e rrezikshme.
Materialet duhet të vendosen së pari në kontenierë të papërshkueshëm nga rrjedhjet, të dizajnuara për mbetje të rrezikshme, përpara se të vazhdohet me operacionet e riciklimit ose depozitimit në landfill.
“Është e rëndësishme që kjo çështje të mos fshihet nën rrogoz,” tha Puckett. “Ne jemi të shqetësuar për trajtimin e papërshtatshëm të këtyre mbetjeve në portin e Durrësit, në të kaluarën, të tashmen dhe në të ardhmen. Si ndodhi që këto mbetje u depozituan pa mbrojtje në port dhe u nisën drejt Tajlandës dhe Kinës pa njoftuar asnjë vend? Duket se ka pasur shkelje të qarta të Konventës së Bazelit dhe dëme të mundshme si për shqiptarët, ashtu edhe për vendet e tjera të papritura në botë. Një hetim i plotë dhe një strategji për menaxhimin e këtyre mbetjeve është i nevojshëm menjëherë.”
