Mediana e pagës, një statistikë e publikuar për herë të parë së fundmi nga Instituti i Statistikave vë në pah numrin e konsiderueshëm të shqiptarëve që jetojnë me paga të ulëta, konkretisht, në masën bruto më pak se 62 mijë lekë në muaj, që neto konvertohet në afërsisht 550 euro në muaj.
Deri më sot, debati publik është furnizuar me një tregues të vetëm sa i përket të ardhurave të qytetarëve nga paga, treguesi i pagës mesatare bruto. Në tremujorin e parë të këtij viti, paga mesatare bruto ishte në masën 82 mijë lekë, shifër që përfshin tatimin mbi të ardhurat personale, i cili është progresiv, dhe sigurimet shoqërore për pjesën që i mbahen punëdhënësit.
Njihuni me një koncept “të ri”, jo fort i rrahur në debatin publik shqiptar: Mediana! Mediana është një koncept statistikor që shënon pikën e mesit në një seri të dhënash të renditura nga numri më i madh te numri më i vogël. Është e ndryshme nga mesatarja, e cila pjesëton, në rastin konkret, totalin e të ardhurave nga paga me numrin e të punësuarve.
Rezultati është i ndryshëm në mënyrë shumë domethënëse për shkak se mesatarja ka aftësinë të maskojë pabarazinë ndërsa mediana, flet ndryshe. Konkretisht, sipas të dhënave të publikuara nga Instituti i Statistikave, mediana e pagave bruto në të gjithë ekonominë, ku përfshihet sektori publik dhe sektori privat, ishte 62 mijë lekë. Diferenca prej 20 mijë lekësh me pagën mesatare sugjeron që pabarazia në të ardhura është e konsiderueshme. Kështu, mediana tregon se, nga të 748 mijë të punësuarit me pagë në Republikën e Shqipërisë, gjysma ose 374 mijë vetë e kanë pagën më të ulët se 62 mijë lekë.
Problemi që ka mesatarja si tregues mund të shpjegohet me anektodën e vjetër që thotë që: nëse ka dy njerëz, ku njëri konsumon dy pula dhe tjetri asnjë, atëherë mesatarja e marrë më vete sugjeron se të dy kanë ngrënë nga një pulë.
Mesatarja jep gjithashtu iluzion të gabuar kur, një numër i vogël individësh rrëmbejnë të ardhura disproporcionalisht të larta. Fjala vjen, nëse në një kompani, drejtori merr rrogë 10 mijë euro në muaj dhe ka 10 punëtorë me pagë 500 euro në muaj, mesatarja e pagës në këtë kompani rezulton 1800 euro, pavarësisht se punëtorët marrin vetëm 500.
Pabarazia kryesore në të ardhurat nga paga në Shqipëri dallohet te hendeku mes pagës së të paktëve të punësuar në sektorin publik dhe pagës së të shumtëve, të punësuar në sektorin privat. Sipas të dhënave të INSTAT, të 185 mijë të punësuarit e sektorit publik patën pagë mesatare bruto prej 98 mijë lekësh ndërsa 562 mijë vetë të punësuar në sektorin privat, patën pagë mesatare bruto 75 mijë lekë.
Këto të dhëna gjithsesi nuk duhet të merren si absolute për shkak se të ardhurat e deklaruara nga pagat në sektorin privat preken në një masë jo të vogël nga praktika e përhapur e evazionit fiskal ndërsa përgjatë dekadës së fundit, që kur qeveria aktuale vendosi të heqë tatimin e thjeshtuar mbi të ardhurat për biznesin e vogël, një numër i konsiderueshëm të punësuarish janë regjistruar si sipërmarrës, deklarojnë pagën minimale zyrtare dhe shmangin në këtë mënyrë edhe sigurimet shoqërore edhe tatimin progresiv mbi të ardhurat.
Në instancë finale, niveli i përgjithshëm i pabarazisë është i vështirë të matet në Shqipëri për shkak se faktorët kryesorë që e ushqejnë pabarazinë duket se janë të ardhurat e patatueshme dhe të pamatshme nga korrupsioni, krimi apo evazioni fiskal.
