Tom Bateman, korrespondent i BBC-së për Departamentin e Shtetit, nga Shtëpia e Bardhë.
Presidenti i SHBA, Donald Trump, tha se plani i tij për përfundimin e luftës në Gaza ishte potencialisht një nga ditët më të mëdha në historinë e civilizimit, dhe një ditë që mund të sillte “paqen e përjetshme në Lindjen e Mesme”.
Hiperbola ishte karakteristike. Megjithatë, propozimi i tij me 20 pika, i shpallur në Shtëpinë e Bardhë të hënën, teksa Trump u takua me kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu, mbetet një hap i rëndësishëm diplomatik – edhe nëse nuk përputhet plotësisht me ekzagjerimin e tij ekzotik.
Plani përbën një ndryshim në qëndrimin e administratës Trump mbi të ardhmen e Gazës pas luftës, dhe shton më shumë presion sesa ka ushtruar Uashingtoni këtë vit mbi Netanyahun që të pranojë një marrëveshje.
Nëse mund të bëhet realitet në javët e ardhshme do të varet shumë nga të njëjtat çështje që gjithmonë kanë qenë themelore: nëse si Netanyahu ashtu edhe udhëheqja e Hamasit e shohin më të dobishme përfundimin e luftës sesa vazhdimin e saj.
Përgjigja e Hamasit ndaj këtij propozimi ende nuk është e qartë. Një vlerësim pesimist erdhi nga një figurë e Hamasit, e cila më herët i tha BBC-së se kushtet nuk mbronin në masë të madhe interesat palestineze dhe se grupi nuk do të pranonte asnjë plan që nuk garantonte tërheqjen e Izraelit nga Gaza.
Netanyahu, duke qëndruar pranë presidentit amerikan, tha se Izraeli i pranoi 20 parimet e Trump, edhe pse një lider nga krahu i djathtë ekstrem i koalicionit të tij i kishte hedhur poshtë disa prej tyre. Por pranimi i parimeve të Trump nuk është e njëjta gjë me përfundimin aktual të luftës. Dhe ndërsa Netanyahu e hedh poshtë këtë akuzë, kundërshtarët e tij të brendshëm thonë se ai ka histori të minimit të një marrëveshjeje të re nëse ajo rrezikon mbijetesën e tij politike në vend.
Në këtë kuptim, propozimi mund të mos jetë i mjaftueshëm për të sjellë përparimin që Trump qartazi dëshiron. Ai ende përmban pengesa të rëndësishme për elektoratin politik si të Izraelit, ashtu edhe të Hamasit, që mund t’i pengojnë përfundimisht të arrijnë një marrëveshje.
Ka gjithashtu mjaftueshëm paqartësi në plan sa që secila palë mund të duket se e pranon atë, ndërsa gjatë rrugës së negociatave të mëtejshme e saboton, duke fajësuar palën tjetër për dështimin e tij. Kjo ka qenë një model për muaj të tërë negociatash. Dhe nëse kjo ndodh, është e qartë se ku do të qëndrojë administrata Trump – në anën e Izraelit.
Trump e bëri këtë të qartë për Netanyahun, duke i thënë të hënën se nëse Hamasi nuk do të pranonte propozimin, atëherë ai do të kishte “mbështetjen e plotë të Amerikës për të bërë atë që do të duhej të bënte”.
Edhe pse Trump e paraqiti këtë si një marrëveshje, në realitet është një kornizë për negociata të mëtejshme – ose, siç e quajti ai në një moment, një seri “parimesh”. Kjo është shumë larg nga lloji i planit të detajuar që do të duhej për të përfunduar luftën.
Është më e ngjashme me “kornizën” që paraardhësi i tij Joe Biden shpalli në maj 2024 për të tentuar të arrinte një armëpushim me faza dhe një marrëveshje për t’i dhënë fund luftës. Në atë rast, kaluan edhe tetë muaj përpara se Izraeli dhe Hamasi të zbatonin një armëpushim dhe shkëmbim pengjesh dhe të burgosurish.
Trump dëshiron një marrëveshje “të gjithën përnjëherë” – por kjo kërkon punë të konsiderueshme për të hartuar linjat e tërheqjes izraelite, detaje specifike rreth lirimit të pengjeve, identitetet e të burgosurve palestinezë që do të liroheshin, dhe kushtet e sakta për qeverisjen pas luftës mes shumë çështjeve të tjera.
Asnjë nga këto nuk është detajuar në planin e tij me 20 pika, dhe të gjitha kanë potencialin të prishin një marrëveshje paqeje.
Kjo kornizë merr hua nga propozimet e mëparshme, përfshirë planin saudo-francez të korrikut, dhe punën e fundit të ish-kryeministrit britanik Sir Tony Blair, i cili do të ishte pjesë e “Bordit të Paqes” të kryesuar nga Trump, që do të mbikëqyrte përkohësisht drejtimin e Gazës sipas këtij plani.
Ai u hartua nga i dërguari i Trump, Steve Witkoff, dhe dhëndri i tij Jared Kushner, pas konsultimeve me Izraelin, vendet evropiane dhe arabe, përfshirë ndërmjetësit Katarin dhe Egjiptin. Ai parashikon ndalimin e luftimeve, tërheqjen e kufizuar të forcave izraelite, dhe që Hamasi të lirojë të gjithë pengjet e mbetur, pasuar nga lirimi i qindra të burgosurve palestinezë të mbajtur nga Izraeli.
Më pas ai parashikon ngritjen e një administrate lokale teknokrate në Gaza për të drejtuar shërbimet e përditshme, nën mbikëqyrjen e “Bordit të Paqes” që do të kishte selinë në Egjipt.
Anëtarët e mbetur të Hamasit që “angazhohen për bashkëjetesë paqësore” dhe për të çaktivizuar armët e tyre do të përfitonin amnisti, ndërsa të tjerët do të internoheshin. Një forcë ndërkombëtare “stabilizuese” e krijuar nga SHBA dhe vendet arabe do të merrte përsipër sigurinë në Gaza, duke siguruar çmilitarizimin e fraksioneve të armatosura palestineze.
Shtetësia palestineze përmendet, por vetëm në termat më të paqartë. Plani sugjeron se nëse Autoriteti Palestinez i bazuar në Ramallah reformohet, kushtet “mund të jenë më në fund në vend për një rrugë të besueshme drejt vetëvendosjes dhe shtetësisë palestineze”.
Vendet arabe e shohin propozimin e Trump si një përparim të rëndësishëm për ta. Në një pjesë sepse ata e kanë hedhur poshtë planin e tij të shkurtit për Gazën – planin “Riviera” që do të kishte përfshirë zhvendosjen e detyruar të palestinezëve.
Ata kanë gjithashtu të paktën përmendjen e shtetësisë palestineze, edhe nëse nuk ka një angazhim të qartë për të. Dhe plani amerikan thotë se “Izraeli nuk do ta pushtojë apo aneksojë Gazën” – megjithëse pa një zotim të ngjashëm për Bregun Perëndimor të pushtuar. Kjo është një klauzolë jetike për vendet arabe, edhe nëse ajo kundërshtohet nga një tjetër rresht në plan që thotë se Izraeli do të vazhdojë të mbajë forcat e tij në “perimetrin e sigurisë” të Gazës.
Nga ana izraelite, Netanyahu thotë se e gjithë korniza është në përputhje me objektivat e tij për përfundimin e luftës. Pra, të shohë Hamasin të çarmatosur, Gazën të çmilitarizuar dhe të mos krijohet kurrë një shtet palestinez.
Por ende është e paqartë nëse klauzolat mbi çarmatosjen dhe shtetësinë palestineze do të pranohen nga pjesë të qeverisë së tij, ose nëse ai mund ta përdorë këtë presion për të shtuar ose “rafinuar” klauzola.
Shumëçka tani varet nga përgjigja e Hamasit. Siç shkroi më herët kolegu im Rushdi Abu Alouf, kjo mund të jetë një tjetër moment “Po, por” në të cilin Hamasi duket sikur i pranon propozimet ndërsa gjithashtu kërkon sqarime. Kështu, i njëjti rrezik i zakonshëm shfaqet për Shtëpinë e Bardhë si për autorët e “kornizave” dhe “parimeve” të mëparshme për t’i dhënë fund luftës.
Në një moment tjetër të rëndësishëm sot, pak para shpalljes së përbashkët, Trump e bëri Netanyahun të kërkonte falje ndaj Katarit. Ata kishin kërkuar një ndjesë për sulmin ajror izraelit që shënjestroi ekipin drejtues të Hamasit në Doha më herët këtë muaj. Kjo do të thotë që Katari tani duhet të rikthehet si ndërmjetës mes Izraelit dhe Hamasit.
Në orët para se Trump dhe Netanyahu të takoheshin, bombardimet dhe sulmet ajrore izraelite u intensifikuan në qytetin e Gazës, ku IDF ka vendosur një divizion të tretë të blinduar. Sulmi i zgjeruar i Izraelit ka qenë pjesë e planit të vetëshpallur për të ushtruar presion ndaj Hamasit, por ka sjellë shkatërrim të mëtejshëm për civilët.
Shumë nga pjesa tjetër e botës kanë dënuar veprimet e Izraelit. Ndërkohë, komandanti në krye të Hamasit në Gaza, Ez al-Din al-Haddad, po përgatitet për atë që një komandant i terrenit i Hamasit e përshkroi për BBC-në si një “betejë vendimtare përfundimtare” me rreth 5,000 luftëtarë.
Vendet evropiane dhe arabe, të udhëhequra nga Franca dhe Arabia Saudite, kishin kaluar verën duke u përpjekur të ringjallnin pistën diplomatike, të tmerruar nga sjellja e Izraelit në terren. Kjo vetëm sa shtoi ndjesinë e izolimit ndërkombëtar të Izraelit, me Netanyahun ende nën një urdhër arresti ndërkombëtar nga Gjykata Penale Ndërkombëtare (ICC) për krime të dyshuara lufte në Gaza.
Evropianët e panë konfliktin duke dalë jashtë kontrollit me ekstremet e të dy palëve të fuqizuara, dhe besonin se mund t’u drejtoheshin moderatëve të mbetur për një zgjidhje me dy shtete – e ardhmja që ata dëshironin afatgjatë për izraelitët dhe palestinezët. Dhe ndërsa kjo nuk është e shprehur qartë në këtë plan, ata e panë përfshirjen e Trump në një propozim të moderuar për Gazën si vendimtare.
Korniza e SHBA-së supozohet të kthejë vrullin tek negociatat. Por ajo ndoshta do të kërkojë ende javë të tëra ose më shumë punë të imët për t’u zhvilluar në diçka që të afrohet me atë që Trump thotë se mund të ofrojë: një përfundim të plotë të luftës.
⸻
