Marrë nga revista “The Parliament”
Brukseli mund të ketë shënuar Shqipërinë dhe Malin e Zi si vendet e radhës për t’u anëtarësuar në Bashkimin Europian, ndërsa zgjedhjet e fundit në Moldavi i dhanë një mandat të qartë pro-BE forcave pro-perëndimore. Por një shtet anëtar po bëhet pengesa më e madhe për zgjerimin e unionit: Hungaria e Viktor Orbánit.
Ndërsa lufta në Ukrainë vazhdon dhe Kremlini kërkon të zgjerojë ndikimin e tij në hapësirën ish-sovjetike, zgjerimi i BE-së është kthyer nga një objektiv i largët në një domosdoshmëri gjeopolitike urgjente. Megjithatë, procesi që dikur simbolizonte unitetin europian pas Luftës së Ftohtë është sot në ngërç. Rregulli i unanimitetit brenda BE-së bën që çdo shtet anëtar të ketë të drejtë vetoje për çdo hap të zgjerimit, duke i dhënë Orbánit fuqinë për të bllokuar një nga vendimet më të rëndësishme të dekadave të fundit në politikën e jashtme të unionit. Budapesti e ka përdorur këtë pushtet në mënyrë të përsëritur — për të vonuar hapjen e bisedimeve me Ukrainën, për të kërkuar çlirimin e fondeve të ngrira të BE-së ndaj Hungarisë, apo për të fituar lëshime në fusha të tjera politike.
“Orbán e ka përdorur bllokimin e Ukrainës si instrument për të marrë më shumë favore brenda BE-së,” tha për The Parliament Andi Hoxhaj, ligjërues në King’s College London.
Sot, me vendet kandidate që po humbasin durimin dhe me Moskën që vëzhgon nga afër, BE-ja përballet me dilemën sesi ta mbajë gjallë procesin e zgjerimit ndërsa një prej anëtarëve të saj e pengon.
Qëndrimi i Orbánit për zgjerimin është më pak ideologjik dhe më shumë transaksional. Ai ka mbështetur disa shtete të Ballkanit Perëndimor — por vetëm ato që përputhen me interesat e tij politike dhe ekonomike. “Kur thotë se mbështet Ballkanin, ai nënkupton Serbinë dhe Bosnjë e Hercegovinën, veçanërisht Serbinë,” thotë analistja Tefta Kelmendi. “Kjo lidhet drejtpërdrejt me marrëdhëniet personale që Orbán ka me aktorë të rëndësishëm në këto vende.”
Hungaria dhe Serbia janë të lidhura ngushtë përmes marrëveshjeve të mëdha energjetike. Një tubacion i ri nafte që pritet të funksionojë deri në vitin 2028 mund të plotësojë të gjitha nevojat energjetike të Serbisë, ndërsa kompania hungareze e energjisë MVM është bërë aksionere shumice në dy kompani serbe. Në entitetin serb të Bosnjës, Republika Srpska, Budapesti ka investuar gjithashtu në disa projekte të rëndësishme energjetike.
Por entuziazmi rajonal i Orbánit ndalet në kufirin me Ukrainën. Budapesti ka qenë kundërshtari më i fortë i ofertës së Kievit, duke pretenduar se anëtarësimi i Ukrainës mund ta tërheqë BE-në në luftë dhe të konsumojë burimet financiare të unionit. Ai përdor gjithashtu si argument mbrojtjen e të drejtave të minoritetit hungarez në rajonin e Transkarpatias. Kritikët e kanë quajtur shpesh Orbánin “kalin e Trojës” të Vladimir Putinit në Bruksel, pasi është ndër të paktët liderë të BE-së që ka ruajtur marrëdhënie të afërta me Kremlinin edhe pas pushtimit të plotë të Ukrainës në 2022.
“Nëse ukrainasit bëhen anëtarë të unionit, kjo luftë do të bëhet edhe lufta jonë,” tha Orbán në një takim të Këshillit Europian.
“Dhe ne nuk e duam këtë.” Pas kësaj retorike fshihet edhe frika e humbjes së fondeve europiane: mes viteve 2014–2020, Hungaria mori rreth 25 miliardë euro nga fondet e kohezionit dhe bujqësisë, që përbënin afro 4 % të PBB-së së saj. Anëtarësimi i Ukrainës do të thotë se një pjesë e buxhetit të përbashkët të BE-së mund të ridrejtohet larg Hungarisë.
Orbán e ka kthyer kërcënimin me veto në monedhë shkëmbimi politike. Në 2023, ai doli nga salla e Këshillit për t’i lejuar 26 udhëheqësit e tjerë të miratonin hapjen e negociatave me Ukrainën — vetëm pak orë pasi Komisioni kishte zhbllokuar 10.2 miliardë euro fonde të ngrira për Hungarinë. “BE-ja i ka ndaluar më parë fondet për Budapestin për shkak të korrupsionit, mungesës së pavarësisë së gjyqësorit dhe keqpërdorimit të fondeve publike,” kujton Hoxhaj. “Kështu që Orbán do të vazhdojë të luajë të njëjtën lojë.”
E njëjta strategji u pa edhe gjatë procesit të anëtarësimit të Suedisë në NATO, që Hungaria e ratifikoi vetëm pasi arriti një marrëveshje për blerjen e katër avionëve luftarakë Saab Gripen. Me zgjedhjet kombëtare në horizont dhe pakënaqësinë në rritje brenda vendit, Orbán e ka shtuar retorikën anti-Bruksel, duke e portretizuar mbështetjen europiane për Ukrainën si një komplot për ta rrëzuar qeverinë e tij.
“Të mos kemi iluzione: Brukseli dhe Ukraina po ndërtojnë bashkë një qeveri kukull në Hungari,” deklaroi ai në qershor. “Ata duan të ndryshojnë politikën e vendit tonë ndaj Ukrainës pas zgjedhjeve të ardhshme — ose edhe më herët.”
Që nga 2022, Moldavia dhe Ukraina kanë qenë në zemër të shtytjes së re të BE-së për zgjerim. Dy vendet po ecin në të njëjtën trajektore, sipas strategjisë së mëparshme për t’i çiftuar aplikimet e rajoneve me sfida të ngjashme. Në 2004, tetë shtete postkomuniste u anëtarësuan njëherësh në BE, të pasuara nga Bullgaria dhe Rumania në 2007. Por kjo qasje nuk ka funksionuar gjithmonë. Për vite me radhë, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut u trajtuan si paketë; ndërsa mosmarrëveshja për emrin bëri që Greqia të vendoste veto ndaj Shkupit, duke ndalur automatikisht edhe rrugën e Tiranës.
“BE-ja nuk nxori mësime nga Ballkani në këtë drejtim,” thekson Kelmendi. “Së pari, për shkak të konflikteve të mundshme dypalëshe mes vendeve, dhe së dyti, sepse një vend që ngec mund të mbajë peng tjetrin. Kjo qasje ka treguar se më shumë e ngadalëson procesin sesa e ndihmon. Prandaj, anëtarësimi duhet të ecë mbi bazën e meritës së secilit vend.”
Bllokimi i Ukrainës nga Hungaria rrezikon të ketë efekt zinxhir edhe për Moldavinë, e cila kohët e fundit i dha Presidentes Maia Sandu dhe partisë së saj pro-BE një mandat të fortë për afrimin me unionin. Edhe pse Orbán deklaron se mbështet anëtarësimin e Moldavisë — duke e parë si një burim të ri fuqie punëtore për BE-në — pengesat që ai i vendos Ukrainës dëmtojnë drejtpërdrejt kredibilitetin e procesit të zgjerimit dhe ndikojnë mbi vendet që si Shqipëria kanë vite që presin hapin vendimtar drejt anëtarësimit.
