Kritikët po vënë në pikëpyetje ndikimin e bumit turistik të Shqipërisë në mjedis dhe jetën e shqiptarëve të zakonshëm.
Vitin e kaluar, Sherif Durmishaj punësoi një duzinë punonjësish të huaj – 10 nga Filipinet, dy nga India – për të punësuar në restorantin e fshatit të tij pranë qytetit bregdetar të Vlorës.
Ai i punësoi ata përmes njërës prej agjencive të rekrutimit që janë përhapur si kërpudha në përgjigje të kërkesës për punë përgjatë bregdetit Adriatik çdo verë. Në një restorant tjetër, në Durrës, menaxheri u përball me një problem të ngjashëm.
“Kemi një problem të madh me mungesën e punëtorëve”, tha ai. “Ne punësuam punëtorë të huaj, filipinas. Na duhen pesë baristë, por kemi vetëm dy.”
Industria e turizmit në Shqipëri po lulëzon, por tregu i punës dhe infrastruktura lokale po sforcohen shumë që të mbajnë ritmin, ndërsa kritikët thonë se ndërtimet e shfrenuara rrezikojnë ta dëmtojnë bregdetin. Vitin e kaluar, vendi regjistroi 11.7 milionë vizitorë të huaj, një rritje prej 15.2 për qind krahasuar me vitin 2023.
Shifra të tilla, tha ministrja e Turizmit dhe Mjedisit Mirela Kumbaro, “vërtetojnë se Shqipëria nuk është thjesht një kuriozitet kalimtar, por më në fund ka hapur rrugën drejt rritjes së qëndrueshme në numër, duke krijuar një ofertë serioze dhe të larmishme, si dhe duke ofruar përvoja unike në të gjitha shijet dhe ndjesitë e saj”.
Por kjo është vetëm gjysma e historisë, thonë ekspertët dhe ambientalistët.
“Turizmi shpesh i shërben zhvillimit të zonave të harruara dhe të largëta, të cilat kanë nevojë të madhe për turizmin si burim jetese”, tha Besjana Guri e OJQ-së EcoAlbania.
“Por ajo që nuk duhet harruar është se turizmi masiv dhe ndërtimet prej betoni nuk janë zhvillim i qëndrueshëm, e aq më pak miqësore me komunitetet lokale dhe natyrën.”
“Zonat e mbrojtura dhe ato me rëndësi të veçantë duhet të ruhen në gjendjen e tyre natyrore, në harmoni me aktivitetet tradicionale dhe ato të bazuara në bizneset familjare, me qëllim forcimin e komuniteteve dhe ruajtjen e biodiversitetit.”
Shqetësime për politikën qeveritare
Në pushtet që nga viti 2013, socialistët në pushtet në Shqipëri kanë inkurajuar në mënyrë aktive zhvillime të mëdha turistike përgjatë vijës bregdetare prej 400 kilometrash të vendit midis Malit të Zi dhe Greqisë.
Megjithatë, kritikët thonë se zhvillime të tilla janë të dizajnuara vetëm për të pasurit, ndërsa ushtrojnë një presion të madh në infrastrukturën lokale, siç janë rrugët dhe furnizimet me ujë.
Strategjia ka shkaktuar habi, veçanërisht kur qeveria e kryeministrit Edi Rama i dha “Statusin e Investitorit Strategjik” një projekti të mbështetur nga dhëndri i presidentit të SHBA-së Donald Trump, Jared Kushner, për të ndërtuar një resort luksoz në ishullin e pabanuar të Sazanit.
Strategjia e turizmit e Shqipërisë 2024-2030, e cila identifikon gjashtë rajone turistike, parashikon një kilometër plazh privat për çdo 300 metra plazh publik; Vitin e kaluar, qeveria uli mbrojtjen ligjore të ofruar për zonat e ndjeshme ndaj mjedisit, duke lejuar ndërtimin e projekteve në këto zona nëse konsiderohen të rëndësishme strategjikisht për vendin.
Aktivistët janë gjithashtu të alarmuar nga një propozim, i quajtur “Paketa e Maleve“, për të lejuar privatizimin e tokës publike në zonat malore për të inkurajuar ndërtimin.
Durmishaj, në Vlorë, mbështetet te turistët për jetesën e tij, por paralajmëroi se Shqipëria është në një moment “delikat”.
“Shumë beton do të na shkatërrojë”, tha ai. “Në këtë situatë duhet të mbrojmë natyrën. Duhet të mendojmë nëse duam turizëm të qëndrueshëm dhe elitar apo një bum të përkohshëm.”
Anët negative të turizmit
Sipas Zef Preçit, drejtor ekzekutiv i Qendrës për Kërkime Ekonomike, pritshmëria në Shqipëri ishte që turizmi të rriste kërkesën për shërbime dhe produkte nga bizneset lokale, duke krijuar vende pune, duke rritur pagat dhe duke ulur varfërinë.
“Për fat të keq”, i tha ai BIRN, “kjo nuk ka ndodhur plotësisht”.
“Rritja e kërkesës për mallra dhe shërbime është përmbushur kryesisht nga mallrat e importuara, ndërsa prodhimi vendas, veçanërisht prodhimi bujqësor dhe blegtoral, ka treguar një rënie të ndjeshme për më shumë se një dekadë.”
Ndërkohë, tha Preçi, çmimet e mallrave dhe shërbimeve për konsumatorët vendas janë rritur, “që do të thotë se ndikimi i turizmit është në thelb kontradiktor; ai nuk sjell vetëm përfitime pozitive”.
Zak Topuzi, kryetar i seksionit të hoteleve të Shoqatës së Turizmit Shqiptar, tha se industria vazhdon të përballet me vështirësi në infrastrukturën publike, mbipopullimin me turistë në destinacionet më të njohura, mungesën e stafit të trajnuar, mungesën e kontrolleve të cilësisë dhe çështjet e qëndrueshmërisë mjedisore dhe kulturore.
“Trendi i rritjes vjetore prej 10-15 për qind të numrit të turistëve është një objektiv ambicioz, por jo i paarritshëm për Shqipërinë, veçanërisht duke pasur parasysh interesin ndërkombëtar në rritje për vendin si një destinacion i ri dhe relativisht i paprekur në Mesdhe”, tha Topuzi për BIRN.
“Megjithatë, që të jetë vërtet i përgatitur për këtë rritje, Shqipëria ka ende shumë sfida për të kapërcyer. Ndërtimet e parregulluara po shtohen dhe po dëmtojnë natyrën; kontrolli mjedisor dhe urban mungon, veçanërisht gjatë sezonit të pikut; zonat e akomodimit po transformohen në zona biznesi; mbeturinat, uji i ndotur, kanalizimet…”
Migena Zisi dhe bashkëshorti i saj kishin pritshmëri të larta kur u kthyen në Shqipëri nga Shtetet e Bashkuara dhe investuan në restorantin familjar në rajonin bregdetar jugor të Sarandës.
“Tashmë kemi dy muaj që jemi në Shqipëri, duke punuar në restorant”, tha Zisi, 29 vjeçe, për BIRN. “Duke parë që turizmi ka qenë në rritje kohët e fundit, vendosëm të kthehemi në Shqipëri. Sezoni ka filluar, pritshmëritë tona ishin më të larta, por deri më tani nuk ka pasur fluks.”
“Si çdo vit, edhe këtë vit ka pasur sfida, veçanërisht gjetja e stafit të kualifikuar.”
“Jemi të detyruar të punojmë vetë, të bëjmë çdo punë që duhet bërë.”/BIRN/
