“Terheqja” e Shteteve të Bashkuara nga “mbrojtja e vlerave demokratike liberale” ka inkurajuar liderë si Presidenti turk të rrëshqasin drejt autoritarizmit, ka paralajmëruar një ekspert.
Për më shumë se një javë, Turqia është tronditur nga trazira të mëdha pas arrestimit të kryebashkiakut të njohur të Stambollit dhe politikanit të opozitës, Ekrem Imamoglu.
Në një vlerësim të ashpër, një ligjërues në King’s College London ka pohuar se veprimet e fundit të Presidentit Trump kanë inkurajuar Erdoganin dhe liderë të tjerë të përdorin metoda brutale për të shtypur kundërshtimet.
Trazirat nisën pasi zoti Imamoglu u arrestua vetëm disa ditë para se ai të nominohej zyrtarisht si kandidat presidencial i Partisë Popullore Republikane (CHP) për zgjedhjet e vitit 2028. Votimi vazhdoi dhe ai siguroi kandidaturën me mbi 15 milionë vota.
Që nga arrestimi i tij, rreth një milion turq kanë dalë në rrugë në mbarë vendin, duke valëvitur flamurin turk me gjysmëhënën e kuqe dhe duke kërkuar lirimin e tij.
Demonstruesit gjithashtu duan të shprehin qartë kundërshtimin e tyre ndaj liderit autoritar të Turqisë, Recep Tayyip Erdoğan, i cili ka forcuar kontrollin e tij mbi pushtetin gjatë mbi 20 viteve të qeverisjes së tij.
Në përgjigje, Erdoğan ka ndërmarrë një shtypje brutale ndaj demonstratave kryesisht paqësore, duke arrestuar mbi një mijë persona, ndaluar tubimet masive dhe duke përdorur topa uji dhe spraj piper nga policia.
Megjithatë, pavarësisht se Amnesty International e ka dënuar këtë shtypje si një “sulm të hapur” ndaj lirisë së shprehjes, liderët botërorë nuk kanë qenë aq të shpejtë në kritikimin e veprimeve të tij.
Një nga reagimet e pakta ka ardhur nga Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e cila bëri një thirrje të vakët që Turqia të ruajë vlerat e saj demokratike.
Dr. Andi Hoxhaj i tha MailOnline se mungesa e një reagimi nga komuniteti ndërkombëtar po sjell pasoja të mëdha në Turqi.
Ai tha: “Erdoğan ndihet më i guximshëm tani, dhe e njëjta gjë vlen edhe për liderët e tjerë me prirje autoritare – pasi SHBA-ja është tërhequr nga vlerat demokratike – dhe tani ata ndihen se ka më pak pasoja nëse si Erdoğan dhe të tjerët sulmojnë normat demokratike.”
Për më tepër, Dr. Hoxhaj theksoi se nën presidencën e Trump, Amerika ka ndaluar financimin e disa organizatave monitoruese të demokracisë dhe OJQ-ve, si Freedom House, dhe ka hequr disa mekanizma për monitorimin e të drejtave të njeriut dhe demokracisë.
“Kjo është përkthyer në mesazhin se ne nuk kujdesemi më aq sa një dekadë më parë për ruajtjen e vlerave demokratike,” tha ai.
Nuk është vetëm SHBA-ja ajo që, ndoshta pa dashje, ka inkurajuar reagimin e Turqisë ndaj protestave.
Dr. Hoxhaj shtoi:
“Bashkimi Evropian, i cili zakonisht mbron vlerat demokratike, nuk shihet si mbështetës i protestave për ato vlera mbi të cilat u themelua vetë BE-ja, si në rastin e Turqisë, ku interesat e saj janë të ndërlidhura me menaxhimin e emigracionit.
Prandaj, ata po e anashkalojnë çështjet që po denoncojnë protestat.”
Pa Perëndimin që të mbrojë vlerat demokratike, kjo gjithashtu do të thotë se protestat nuk inkurajohen të ushtrojnë më shumë presion mbi qeverinë.
Gjeopolitika moderne e Evropës po luan gjithashtu një rol të madh në këtë përgjigje.
Me tensionet në rritje brenda NATO-s, ku Turqia është një shtet anëtar, për shkak të thirrjeve të Trump që evropianët të rrisin shpenzimet e tyre për mbrojtjen, si dhe përçarjes në rritje midis vendeve perëndimore lidhur me qëndrimet ndaj pushtimit rus të Ukrainës, ekziston një shtysë më e madhe për të mos kritikuar shtetet anëtare.
Veçanërisht duke pasur parasysh faktin që ushtria e madhe e Turqisë, e dyta më e madhe në NATO, luan një rol të rëndësishëm në sigurinë evropiane, jo vetëm për Ukrainën, por edhe për Lindjen e Mesme.
Dr. Hoxhaj tha: “Erdoğan e sheh tani veten si një partner strategjik kyç brenda NATO-s dhe në mënyrën se si po veprohet me Ukrainën dhe Sirinë.
Prandaj, edhe nëse ai shtyp normat demokratike, objektivat më të mëdha gjeopolitike për një rezultat paqësor në Ukrainë, si dhe një tranzicion të qetë në Siri, bëjnë që të ketë më pak presion ndaj Turqisë, edhe nëse ajo zhvendoset më tej drejt praktikave jodemokratike.”
Turqia nuk është i vetmi vend që ka përjetuar protesta masive javët e fundit.
Në skena të ngjashme, serbët kanë dalë në rrugë në protesta të mëdha në kryeqytetin e vendit, Beograd.
Serbët kanë protestuar kundër korrupsionit këtë muaj. Si Erdoğan, edhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, ka ndërmarrë një shtypje brutale kundër protestuesve – e cila përfshinte edhe përdorimin e dyshuar të një “topi zanor” për shpërndarjen e demonstruesve.
Protestat janë kundër korrupsionit dhe rrëshqitjes autokratike të liderit afatgjatë të vendit, Vuçiç.
Edhe pse Dr. Hoxhaj pranon se vendi duket se po shkon drejt zgjedhjeve të reja, ai thekson se ky rezultat është arritur pa mbështetjen e Bashkimit Evropian, i cili nuk ka shprehur mbështetje për protestat.
Ai tha se kjo ndodh për shkak të interesit të BE-së për një marrëveshje të madhe mbi litiumin për bateritë me Serbinë – e cila ka rezerva të vlerësuara deri në 158 milionë tonë litium.
Reagimi ndaj këtyre protestave masive bie në kontrast të thellë me reagimet e mëparshme të Perëndimit.
Në vitin 2013, kur Erdoğan u përball me protesta të ngjashme në Parkun Gezi të Stambollit për shkak të prirjeve të tij autoritare dhe kontrollit të medias, BE-ja reagoi ashpër duke pezulluar përkohësisht bisedimet për anëtarësimin e Turqisë në bllok.
Një tjetër shembull është mbështetja e BE-së për demonstratat e Euromaidanit në Ukrainë në vitin 2014, të cilat çuan në dorëheqjen e presidentit të vendit, Viktor Janukoviç.
Në atë kohë, një zyrtar i BE-së tha: “Jemi të lumtur që demokracia në Ukrainë ka arritur këtë pikë.”
Kjo nuk është për mungesë ndikimi në secilin vend, pasi Dr. Hoxhaj thekson se BE-ja vazhdon të ketë mjete të mjaftueshme për të mbështetur reformat demokratike dhe sundimin e ligjit për të ushtruar presion të mjaftueshëm mbi liderët botërorë.
Por, për shkak të ndryshimeve të përmendura më parë në dinamikat gjeopolitike moderne, kjo nuk po ndodh.
Për më tepër, Dr. Hoxhaj shtoi se disa liderë kanë mësuar nga strategjia e Rusisë për të trajtuar kundërshtimin dhe për të shmangur kontrollin ndërkombëtar.
“Ne kemi mësuar se për më shumë se dy dekada kemi bërë lëshime ndaj Putinit në këmbim të marrëveshjeve të favorshme të gazit, duke shpresuar se mund ta kontrollonim dhe përfundimisht të sillnim ndryshim në Rusi,” tha ai.
“Megjithatë, nuk duhet të mendojmë se një qasje e tillë mund të funksionojë, pasi si liderët në Hungari ashtu edhe në Serbi po shfaqin shenja të qarta të autokracisë dhe një zhvendosje drejt stilit të qeverisjes së Putinit.”
