Me SHBA-në që po zhvendos fokusin e saj, Europa rrit shpenzimet dhe strategjinë ushtarake mes kërcënimeve në rritje nga Rusia.
Në një takim kyç në Bruksel, liderët e Bashkimit Europian theksuan vendosmërinë e tyre për të siguruar që BE-ja të jetë plotësisht e aftë të mbrohet nga një agresion i mundshëm rus deri në vitin 2030. Ky marrëveshje historike, e shpallur më 21 mars 2025 nga kryeministri polak Donald Tusk, pasqyron një ndryshim të rëndësishëm në strategjinë e mbrojtjes, i nxitur kryesisht nga peizazhi në ndryshim i sigurisë dhe shqetësimet në rritje mbi angazhimin e Shteteve të Bashkuara për mbrojtjen e Europës.
Urgjenca për një mbrojtje më të fortë europiane buron nga perceptimi se SHBA po e zhvendos fokusin e saj drejt rajonit Indo-Paqësor, duke vënë kështu në pikëpyetje rolin e saj si garantuesi kryesor i sigurisë europiane që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore. Kryeministri Tusk e artikuloi këtë ndjenjë duke thënë: “Europa nuk mund të mbetet më e pambrojtur. Tani është e qartë për të gjithë se Europa duhet të marrë më shumë përgjegjësi dhe detyra mbrojtëse. Ne në Poloni e kemi ditur këtë prej kohësh,” raportoi IAR/PAP.
Megjithatë, jo të gjitha vendet anëtare të BE-së janë njësoj të përgatitura për të rritur buxhetet e tyre të mbrojtjes. Shumë shtete, veçanërisht ato që ndodhen më larg kërcënimeve të drejtpërdrejta, kanë qenë të pavendosura për t’u angazhuar për rritje të shpenzimeve. Sipas Tuskit: “Pas kuintave… kjo nxiti disa emocione. Sidomos në vendet që aktualisht shpenzojnë pak për mbrojtjen. Ka disa vende të mëdha që ende shpenzojnë shumë pak. Dhe nuk duan të shpenzojnë më shumë. Të paktën për tani,” deklaroi ai në një konferencë për shtyp.
Aktualisht, shpenzimet për mbrojtjen ndryshojnë ndjeshëm midis vendeve të BE-së. Për shembull, Spanja alokoi vetëm 1.28% të PBB-së së saj për mbrojtjen në vitin 2024, ndërsa Italia shpenzoi 1.49%, të dyja ndjeshëm poshtë objektivit të NATO-s prej 2%. Megjithatë, të dyja vendet kanë plane për të rritur buxhetet e tyre ushtarake, me Italinë që synon të arrijë 1.6% deri në vitin 2027 dhe Spanjën që projekton të arrijë objektivin 2% deri në vitin 2029. Vende të tjera si Sllovenia, Belgjika dhe Portugalia gjithashtu po mbeten pas, duke shpenzuar midis 1.29% dhe 1.55% të PBB-së së tyre.
Urgjenca për rritjen e shpenzimeve për mbrojtjen lidhet ngushtë me analizën e NATO-s, e cila sugjeron se Europa ka kohë deri në vitin 2030 për të forcuar aftësitë e saj ushtarake, përpara se Rusia të mund të rikuperojë fuqinë e saj sulmuese, pas disfatave që ka pësuar në Ukrainë. Tusk e theksoi këtë pikë duke thënë: “Qëndrimi ynë, i ndarë me Danimarkën dhe Suedinë, ishte se sa më shumë epërsi të ketë Rusia sot, aq më shumë duhet të nxitojmë,” duke përforcuar kështu natyrën bashkëpunuese të këtyre përpjekjeve mbrojtëse.
Gjithashtu, në samit u diskutua për Eastern Shield, një objektiv i ri i përhershëm i mbrojtjes së BE-së i krijuar për të forcuar sigurinë përgjatë kufirit lindor të bllokut. Tusk konfirmoi përfshirjen e kësaj iniciative në strategjinë e BE-së, pas negociatave të vështira, duke thënë: “Sa më e fortë dhe më e armatosur të bëhet Europa, aq më e sigurt do të jetë Polonia.” Kjo pasqyron një ndërgjegjësim të zgjeruar për përgjegjësitë e mbrojtjes kolektive në të gjithë kontinentin.
Ndërsa diskutimet përparuan, samiti nxori në pah mungesën e konsensusit për ndihmën e mëtejshme ushtarake për Ukrainën, duke e ndërlikuar qasjen e bashkuar të BE-së ndaj konfliktit në vazhdim. Veçanërisht, Hungaria ngriti kundërshtime që penguan angazhime konkrete, pavarësisht lutjeve të presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky për mbështetje shtesë prej të paktën 5 miliardë eurosh për të ndihmuar në furnizimin me municione. Ndërsa liderët përsëritën mbështetjen e tyre të vazhdueshme për Ukrainën, asnjë financim i ri nuk u konfirmua gjatë takimit, duke ilustruar sfidat e pajtimit të prioriteteve dhe interesave kombëtare të ndryshme.
Në një deklaratë të fundit, Tusk vuri në dukje se falë rezistencës së vazhdueshme ushtarake të Ukrainës, vendi ka blerë “kohë të paçmueshme” për Poloninë dhe pjesën tjetër të Europës në kundërshtimin e manovrave ruse. Kjo perspektivë përputhet me analizën më të gjerë të BE-së, e cila njeh se konflikti në Ukrainë është vendimtar për formësimin e nevojave të menjëhershme dhe strategjisë së ardhshme të mbrojtjes.
Libri i Bardhë për mbrojtjen europiane, i paraqitur para liderëve gjatë samitit, përshkruan një qasje të re dhe identifikon nevojat për investime që përputhen me objektivin ambicioz të BE-së për të përmirësuar kapacitetet e saj ushtarake deri në vitin 2030. Tusk e përmblodhi qartë këtë angazhim: “Deri në vitin 2030, Europa duhet të jetë, për sa i përket ushtrisë, armëve dhe teknologjisë, qartësisht më e fortë se Rusia. Dhe do të jetë.”
Në fund, ndërsa liderët e BE-së ecin përpara, qëllimi është i qartë: Europa duhet të tregojë jo vetëm gatishmërinë e saj për t’u mbrojtur, por edhe aftësinë për të penguar agresionin e mundshëm përmes veprimeve kolektive dhe investimeve strategjike në mbrojtjen e saj. Siç e përmblodhi Tusk: “Është thelbësore që Europa të jetë vërtet e aftë për t’u mbrojtur dhe për të penguar Putinin.” Ky angazhim për mbrojtje nuk ka të bëjë vetëm me përgatitjen për konflikt, por me demonstrimin e vendosmërisë përmes veprimeve të prekshme, ndërsa Europa përpiqet të unifikojë dhe forcojë mbrojtjen e saj në të gjithë kontinentin.
