Mbrapa dyerve të mbyllura në Moskë, Kiev, Bruksel, Uashington dhe kryeqytetet e tjera, diplomatët, liderët e zgjedhur dhe oficerët ushtarakë janë duke u përgatitur për një shtytje të fuqishme për ta gjetur një zgjidhje për t’i dhënë fund luftës më të madhe tokësore në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.
Në fushëbetejë, përparësia tani është bindshëm në anën e Rusisë, sepse forcat e saj janë duke i shtypur trupat ukrainase përgjatë vijës së frontit 1.100 kilometra të gjatë. Ushtria ruse po e dërrmon infrastrukturën energjetike të Ukrainës, në përpjekje për ta lënë në terr dhe për ta mërdhirë një popull të tërë.
Në dhomat e Perëndimit për bisedime ka ndryshuar ndjesia dhe tani ka një përpjekje vendimtare për zgjidhjen e një konflikti i cili i ka lënë të vdekur apo plagosur më shumë se 1 milion burra nga të dyja palët gjatë 34 muajve të fundit.
Askund nuk është më i qartë ky ndryshim sesa në zgjedhjen e Donald Trumpit, i cili, madje edhe para se ta marrë detyrën në janar si presidenti i ardhshëm amerikan, ka ngulur këmbë se do ta gjejë një mënyrë për t’i dhënë fund luftimeve “brenda 24 orëve”.
“Ka shumë bisedime, shumë zhurmë se disa bisedime për paqe janë të pashmangshme”, tha më 12 dhjetor Rosa Balfour, drejtoreshë në organizatën Carneigie Europe me bazë në Bruskel.
“Ne nuk e kemi ndonjë plan vërtet. Duket se akoma askush nuk ka plan. Dhe, natyrisht, gjendja në terren nuk i leverdis Ukrainës tani, prandaj gjendja është shumë e vështirë”, shtoi ajo.
Gjak dhe thesar
Javën e kaluar, zyrtarë evropianë dhe amerikanë i filluan bisedimet aktive për mundësinë e dërgimit të trupave perëndimore në Ukrainë si paqeruajtës, sapo të ndalojnë luftimet dhe të vendoset një armëpushim, ose një marrëveshje armëpushimi.
Presidenti francez, Emmanuel Macron, besohet se ka sugjeruar idenë e dërgimit të 40.000 trupave në Ukrainë. Ai e vizitoi Varshavën më 12 dhjetor për shtjelluar këtë çështje me kryeministrin polak, Donald Tusk.
Në një konferencë për shtyp pas takimit, Tusk u tha gazetarëve se Polonia nuk e ka ndër mend të dërgojë trupa në Ukrainë dhe se Varshava nuk do të detyrohet ta bëjë këtë.
Ideja për paqeruajtës perëndimorë doli në pah edhe disa ditë më herët në Paris, kur Macroni i priti në takim Trumpin dhe presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky. Sipas The Wall Street Journal, Trump, i cili ka thënë në mënyrë të përsëritur se evropianët duhet të marrin rol më të madh në mbështetjen dhe mbrojtjen e Ukrainës, deklaroi se dëshiron që ushtarët evropianë të jenë në terren për ta mbikëqyrur çdo armëpushim.
Sipas gazetës, Trumpi nuk do që trupat amerikane të përfshihen, megjithatë ai mbështet një lloj ndihme nga SHBA-ja për këtë përpjekje.
Udhëheqësia e Ukrainës, e cila publikoi një plan pesëpikësh të fitores në tetor, mbështet praninë e paqeruajtësve perëndimorë në Ukrainë. Por, ka pak shenja se Moska do të bjerë dakord, thotë Oleksandr Khara, ish-diplomat ukrainas.
"Sigurisht, është mirë që po flitet për këtë, por... nuk ka bazë për të nisur bisedimet e paqes", tha Khara, i cili tani është ekspert në Qendrën për Strategji të Mbrojtjes me seli në Kiev.
Aleatët veriatlantikë
Një nga ankesat fillestare të Kremlinit për të arsyetuar pushtimin e Ukrainës, i nisur më 2022, vazhdon të jetë një nga kërkesat kryesore të Kievit: anëtarësimi në NATO.
Hiç më larg se më 9 dhjetor, Zelensky përsëriti se anëtarësimi mbetet i një rëndësie parësore.
Por, shumë anëtarë të NATO-s ngurrojnë për ta mbështetur anëtarësimin e Ukrainës.
Në një samit në vitin 2008, udhëheqësit amerikanë dhe evropianë arritën pajtueshmëri për pranimin e Ukrainës në NATO në të ardhmen, por nuk përcaktuan udhërrëfyes të qartë. Disa zyrtarë dhe ekspertë besojnë se ky ishte një gabim që çoi në pushtimin e Ukrainës nga Rusia.
Që nga nisja e pushtimit, NATO është zgjeruar duke i pranuar Suedinë dhe Finlandën. Por, pranimi i Ukrainës në këtë kohë do të nënkuptonte pranimin e një vendi të rrënuar, të dërrmuar dhe pjesërisht të pushtuar nga një fuqi e huaj, gjë që do t’i sillte telashe shumë prej anëtarëve të aleancës.
Edhe Shtetet e Bashkuara janë të ftohta ndaj kësaj ideje. Sipas The Wall Street Journal, javën e kaluar në Paris, Trump besohet t’i ketë thënë Macronit dhe Zelenskyt se nuk e mbështet kërkesën e Kievit për anëtarësim në NATO.
Shtyrja e anëtarësimit është "dorëzim para kërkesave të Rusisë, dhe kjo do të jetë fitore e madhe për Putinin", shkroi në një bllok gjenerali i pensionuar australian, Mick Ryan. "Kjo do ta arsyetojë në mendjen e Putinit, dhe autoritarëve si ai, se agresioni rus kundër Ukrainës ka funksionuar, sepse mbajtja e Ukrainës jashtë NATO-s ishte një nga kërkesat kryesore të Putinit para luftës".
Zona e sigurisë
Përjashtuar ndonjë ndodhi të papritur, Ukraina do të humbë territor ndaj Rusisë, e cila tani për tani kontrollon rreth 20 për qind të tokës ukrainase. Pra, pothuajse të gjithë rajonin lindor të Donbasit, si dhe Gadishullin e Krimesë në Detin e Zi.
Për shumicën e vëzhguesve, krijimi i një lloj "toke të askujt" është një skenar i mundshëm. Zona e çmilitarizuar që ka ndarë Korenë e Veriut dhe me Korenë e Jugut për dekada shihet si shembull nga shumëkush.
Putini e dha këtë ide në mars pasi i rizgjodh president.
"Nuk e përjashtoj mundësinë që... ne do të detyrohemi në një çast, kur ta konsiderojmë të përshtatshëm, të krijojmë një 'zonë sanitare' në territoret që sot janë nën regjimin e Kievit", tha ai.
Për Ukrainën, telash është se ku do të përcaktohet kjo vijë – dhe sa pjesë të bazës së saj ekonomike do t’i humbë. Shumë miniera dhe industria e rëndë e Ukrainës ndodhen në Donbas, i cili është i pushtuar nga Rusia; dhe rreth 8 milionë hektarë tokë bujqësore ukrainase janë të pushtuara, sipas një vlerësimi.
Ukraina pushtoi territor rus në gusht, duke marrë nën kontroll një pjesë të rajonit të Kurskut. Më vonë, Zelensky tha se qëllimi ishte krijimi i një zone të sigurisë dhe zmbrapsja e raketave larg qytetit të dytë më të madh të Ukrainës, Harkiv.
Megjithatë, që nga ajo kohë, Rusia ia ka dalë ta rimarrë pothuajse gjysmën e territorit të Kurskut.
Një sfidë tjetër për një zonë të tillë – qoftë zonë e sigurisë, sanitare apo e çmilitarizuar – është mbikëqyrja dhe verifikimi: çfarë do të lejohet të bëjë secila palë, ose paqeruajtësit, për ta vëzhguar palën tjetër. Zhvillimi i shpejtë i luftës me dronë mund ta ndërlikojë edhe me shumë këtë çështje.
Elefanti në dhomë
Pikëpyetja më e madhe për bisedimet në të ardhmen mund të jetë furnizuesi më i madh me armë i Ukrainës: SHBA-ja, dhe administrata e Trumpit.
Ka vite që Trumpi shpreh pakënaqësi lidhur me sasinë e armatimit të dërguara nga administrata në largim e presidentit Joe Biden dhe ka e ka cilësuar Zelenskyn si njeri mashtrues.
Ai ka thënë gjithashtu se aftësitë e tij si biznesmen dhe sipërmarrës e bëjnë një negociator të aftë për ta arritur një marrëveshje me Putinin.
Njeriu kryesor i Trumpit është Keith Kellogg, një kolonel i pensionuar i ushtrisë amerikane, i cili e ka këshilluar ish-zëvendëspresidentin gjatë mandatit të parë të Trumpit.
Në një dokument të cituar gjerësisht, bashkautor i të cilit ishte para zgjedhjeve të nëntorit, ai e paraqiti një plan që përfshin ngrirjen e vijave të frontit dhe përdorimin e “shkopinjve dhe karotave” për t’i detyruar Kievin dhe Moskën të negociojnë.
Për Kievin, për shembull, “shkopinjtë” nënkuptojnë që SHBA-ja e ndal furnizimin e saj me armë. Për Moskën, kjo përfshin masa si mbushja e tregjeve globale me naftë për t’i ulur çmimet e këtij produkti, nga i cili Moska varet tejet shumë për t’i siguruar të ardhurat e saj.
Karotat për Moskën do nënkuptonte që Perëndimi t’i heqë sanksione ndaj saj, ose ta zvarritë anëtarësimin e Ukrainës në NATO. Për Kievin, ato do të përfshinin ndihmë të vazhdueshme ushtarake, financim për rindërtimin ose madje mosnjohjen e territoreve të pushtuara nga Rusia – një qasje e ngjashme me atë që Uashingtoni ndoqi për më shumë se katër dekada lidhur me aneksimin sovjetik të tri shteteve baltike.
“Ne u themi ukrainasve ‘duhet të vini në tryezën e bisedimeve, dhe nëse nuk e bëni, mbështetja nga Shtetet e Bashkuara do të mbarojë’”, tha Kellogg për Reuters në qershor.
Putinit i thua ‘duhet të ulesh në tryezë, dhe nëse nuk e bën, atëherë do t’u japim ukrainasve gjithçka që u nevojitet për t'ju vrarë në fushëbetejë’”, shtoi ai.
Vetë Kremlini – të cilit i është sosur durimi me një pushtim që duhej të përfundonte brenda disa ditësh dhe që ka trazuar ekonominë e tij – ka lënë të kuptohet se është i hapur ndaj qasjes së re të Trumpit.
Por, dyshimet nuk mungojnë.
“Nuk mendojmë se [Putini] i ka me gjithë mend negociatat”, tha për REL-in një zyrtar i lartë i NATO-s, duke folur në kushte anonimiteti.
“Ai mund të jetë i gatshëm të flasë, por për aq kohë sa beson se po fiton, nuk ka asnjë nxitje për bisedime. Dhe ai vazhdon të besojë se koha është në favorin e tij”./Radio Europa e Lire
