Poeti Vehbi Skënderi ka lindur në Ersekë më 18 maj të vitit 1927, në familjen e një kleriku të lartë nga Strelca e Korçës. Babai i tij Imam Demir Efendiu, kishte kryer studimet e larta fetare në Stamboll. Ai ishte një njeri i ditur, kishte një bibliotekë nga më të pasurat e asaj kohe, në arabisht dhe persisht, kishte pikëpamje liberale antikomuniste, ishte për bashkëjetesë të mirëfilltë ndërfetare dhe shfaqte simpati për demokracitë perëndimore: djalin e madh, Kadriun, e dërgoi në Shkollën Amerikane Bujqësore të Fultz-it, në Golem të Kavajës. Imam Demir Efendiu kishte shërbyer si klerik në Korçë, Ersekë, Pogradec etj. Nëna e tij, Selimeja, ndonëse autodidakte, përveç librave fetare, lexonte edhe letërsi në gjuhën shqipe. Ajo ishte Kryetare e Komisionit të Luftës kundër Analfabetizmit në të gjithë Gorën.
Shkollën fillore (me pesë klasë) Vehbiu e kreu në Strelcë në vitet 1934-1939. Në vitin 1940, u mobilizua me forcë nga ushtria greke në vijën e parë të frontit, për hapjen dhe mirëmbajtjen e rrugëve. Aty ai përjetoi nga afër tmerret e luftës: përpara syve të tij kalonin përditë me qindra luftëtarë të plagosur e të gjymtuar. Në vitet 1941-1943, vazhdoi studimet fetare në Medresenë e Lartë Tiranë, ku midis mësimdhënësve kishte orientalistin e mirënjohur Vexhi Buharaja, Profesor Mehdi Bushatin, Hafiz Ismetin etj. Në majin e vitit 1943, ndërpret studimet dhe del partizan në Çetën e Dibrës, me komandant Haxhi Lleshin, ku iu mbijeton tre plagosjeve. Në vitin 1944, pranohet në radhët e Partisë Komuniste Shqiptare.
Me mbarimin e Luftës në vitin 1945, kalon në Divizionin e Mbrojtjes Popullore. Në fillim të vitit 1947, shtrohet në Sanatoriumin e Turanës, me një proces tuberkular të avancuar, kur merr raport për t’u shkëputur përfundimisht nga ushtria. Më 1951-in, fillon një kurs estetik dyvjeçar, ku jepnin leksione Jakov Xoxa, Bedri Dedja, Mark Gurakuqi etj. Në vitet 1953-1956, kryen shkollën e mesme profesionale (dega rusisht). Në vitet 1956-1961, kryen Fakultetin Histori-Filologji, me rezultate shumë të mira. Vehbi Skënderi njihte shumë mirë rusisht, italisht dhe frëngjisht.
Veprimtaria si gazetar
Bashkëpunimin me shtypin, Vehbi Skënderi e fillon tek gazeta “Arma e Mbrojtjes” e Ushtrisë Popullore, që nxirrte Ministria e Mbrojtjes. Shkrimi i tij i parë që gjen jehonë të veçantë, ishte ai i botuar më 1945, tek gazeta “Bashkimi”, me titullin “Myfiti”, ku bën portretin dhe historinë e një çami nga Filati. Në vitet 1949-1953, është redaktor në revistën “Miqësia”, me Gjovalin Lukën, ndërsa në vitet 1955-1956, në revistën “Hosteni”, me Spiro Çomorën. Në vitet 1956-1959, është korrespondent special në të përditshmen “Bashkimi”.
Nga viti 1960, deri në vitin 1966, punoi në revistën “Ylli”, ku ishte gazetar dhe anëtar i kolegjiumit. Në vitet 1973-1974, ai ishte redaktor i poezisë, në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri” në Tiranë. Veprimtarinë publicistike, e cila është brilante, Vehbi Skënderi mundi ta rifillonte vetëm pas vitit 1992, me rrëzimin e regjimit komunist të Enver Hoxhës dhe pasardhësit të tij, Ramiz Alia. Në këto vite të periudhës postkomuniste, Vehbi Skënderi ka botuar publicistikë dhe poezi, kryesisht në gazetat e përditshme “Rilindja” e Kosovës, që botohej në Tiranë dhe “Bota Sot”.
Veprimtaria si poet
Poezinë e parë, e cila pati shumë sukses, Vehbi Skënderi e botoi në revistën “Letërsia jonë” në vitin 1947. Më 1950, me propozimin e poetit Lasgush Poradeci, pranohet anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë, pa qenë kandidat. Më 1953, botoi librin e parë poetik, ‘Këngët e para’. Prej atëherë, ka botuar librat poetikë ‘Vjersha’ (1958), ‘Fletë nga ditari im’ (1964), ‘Vjershat dhe poemat e Drinit’ (1969), ‘Vazhdim i një bisede’ (1971), ‘Vdekja e Ofelisë’ (1971), ‘Shqiponja e Vermoshit’ (1972), ‘Përsëri mëngjes’ (1973), ‘Vjersha dhe poema të zgjedhura’- Kolana e poezisë shqipe (1973), ‘Kumbojnë vitet’ (1983), ‘Nxitoj’ (1987), ‘Bëjmë’ sikur (1995), ‘Hëna e vjedhur’ (2000), ‘Zvicra Shqipëria’ ime (2004).
Për “Fletë nga ditari im”, në vitin 1966, Vehbi Skënderi mori Çmimin e Republikës. Një vit më vonë, merr çmim në konkursin kombëtar për poemën ‘Vazhdim i një bisede’. Ai merr edhe çmime të tjera nga organet botuese në konkurse të ndryshme kombëtare. Poezitë e tij përfshihen në antologjitë dhe tekstet shkollore të kohës dhe në botimet e poezisë shqipe, në gjuhë të huaja. Vëllimin e fundit, ‘Mirëmëngjesi, Shqipëri – Lirika të një tetëdhjetëvjeçari’, i cili u botua pas vdekjes, poeti Vehbi Skënderi e përfundoi në fillim të vitit 2009.
Kalvari i gjatë nga persekutimet…!
Përplasjet e Vehbi Skënderit me regjimin e kohës, dolën hapur në vitin 1966-‘67, kur shkruan fejtonin; ‘Klubi i të qetëve ose, Klubi i të lumturve’, për Klubin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe të Artistëve. Një sekretar partie për ideologjinë, u shpreh atëherë se; “ky fejton, përmban helm më shumë se romani më antiparti i kohës”. Po atë vit, me një grup të shquar intelektualësh – Profesor Selman Riza, Profesor Ligor Mile, Profesor Dhimitër Pilika, Kolonel Dilaver Radeshi, historiani i mirënjohur Zija Shkodra, majori Bektash Bedo etj. – ai përgatiti një “Brigadë shtypi” dhe e dorëzon për botim në Zërin e Popullit.
Në këtë pamflet, kritikoheshin rëndë Instituti i Historisë dhe Instituti i Gjuhësisë: Instituti i Historisë, në vend që të merrej me figura e epoka madhore të historisë kombëtare, merrej vetëm me Haxhi Qamilin, duke mos bërë asnjë monografi për Pirron e Epirit, Teutën e Ilirisë, Skënderbeun, Ali Pashë Tepelenën, Hasan Prishtinën, Ismail Qemalin e Fan Nolin, duke mos bërë asnjë studim për Lashtësinë, Mesjetën, Rilindjen Kombëtare, duke mos bërë asnjë studim për Kosovën. Instituti i Gjuhësisë nuk kishte përgatitur ende Fjalorin e Gjuhës Shqipe. Pamfleti nuk botohet. Kryeredaktori i ‘Zërit të Popullit’, Todi Lubonja ia dorëzon dorëshkrimin, sekretari të parë të Tiranës Manush Myftiut, dhe me të merret Byroja Politike, duke e cilësuar si “veprimtari armiqësore, të njëjtë me Konferencën e Partisë së Tiranës”.
Në Komitetin Qendror, gjatë seancash të terrorit të gjyqit politik, e akuzonin për veprimtari antiparti, sepse sipas tyre, sulmonte institucionet e superstrukturës të diktaturës dhe nacionalist, meqë u deklarua se Kosovën e shihte si pjesë të Shqipërisë. Gjyqi ishte kaq i tmerrshëm, sa njëri prej pjesëtarëve, i ndjeri Bektash Bedo, vrau veten. Nga ky grupi intelektualësh në vitet e tranzicionit, është vlerësuar me të drejtë me nderime të larta, midis tyre vetëm Profesor Selman Riza, ndërsa për autorin e këtij shkrimi, Vehbi Skënderin, ka vazhduar gjatë këtyre njëzet viteve heshtja. I ndjeri Profesor Zija Shkodra, pas rrëzimit të diktaturës moniste, në një shkrim të gjatë, ka hedhur dritë të plotë rreth rolit kyç të Vehbi Skënderit.
Më 1967-ën, për pesë vjet rresht, Vehbi Skënderi, tashmë autor i ndaluar, dërgohet në Hidrocentralin e Vaun të Dejës, i dënuar me punë korrektuese. Një vit më vonë, në Kantjerin e Zadejës, dërgohet me punë fizike, zëvendësdrejtori i Degës së Punëve të Brendshme të Shkodrës. Ai i kërkon Vehbi Skënderit, të bëhet agjent i Sigurimit, çka shkrimtari e refuzon kategorikisht. Funksionari i lartë i Sigurimit, i betohet shkrimtarit, se do të pendohet për këtë refuzim. I transferuar si zëvendësdrejtor i Degës së Punëve të Brendshme në Tiranë, ai ia përsërit kërcënimin shkrimtarit edhe disa vite më vonë. Më 1974-ën, nën udhëzimet e Sekretari të Parë të Tiranës, Sigurimi i Shtetit sajon të tjera reprezalje kundër Vehbi Skënderit, i cili përjashtohet nga partia, nga Lidhja e Shkrimtarëve, nga puna, i digjen librat dhe i ndalohet botimi.
Më 1975-ën, internohet në Shkodër, por organet e rrethit të Shkodrës nuk e pranojnë, sepse mungon vendimi me shkrim. Më 1976-ën, internohet familjarisht në fshatin e largët Zall-Mner të Tiranës. Pas katër vitesh pa punë, caktohet si punëtor transporti, në Kombinatin Poligrafik, në repartin e presimit dhe në magazinën e hedhjes së mbeturinave. Pas rreth dhjetë vitesh në atë punë të rëndë, i rikthehet e drejta e botimit. Por në Lidhjen e Shkrimtarëve i deklarojnë, se rehabilitimi i tij i plotë si autor, do të bëhet vetëm diku nga vitet 2030-2040…!
Del në pension në vitin 1987, duke qenë korrektor në repartin e dispensave, në Kombinatin Poligrafik. Prej 15 qershorit të vitit 1996, Vehbi Skënderi jetoi dhe krijoi në Zvicër, me familjen e tij të dashur, me gruan, dy nipat e tij, dhëndrin Skënder Buçpapaj dhe vajzën e tij të vetme, Elida Buçpapaj, të cilët e rrethuan me dashuri dhe përkujdesje shembullore, deri në fund të jetës së tij. Më 13.06.2011, në orën 04:30, në spitalin kantonal të Bazel Landit, Bruderholzspital, ku u shtrua në mëngjesin e datës 11.09.2011, pushoi së rrahuri zemra e Vehbi Skënderit, poetit të paepur, në përballjen me përndjekjet dhe ndalimet që përjetoi nga diktatura e egër komuniste dhe drejtpërdrejt nga Sigurimi i Shtetit./ Memorie.al
