Ish-deputeti i Partisë Demokratike, Ervin Salianji, ka dorëzuar në Gjykatën e Lartë shpjegime shtesë, ku kërkon pezullimin e ekzekutimit të vendimit për dënimin e tij me 1 vit burgim, që lidhet me çështjen e njohur si "dosja Babale". Në këto shpjegime, Salianji sjell argumente të ndryshme ligjore dhe faktike për të mbështetur kërkesën e tij.
Ndër argumentet kryesore që paraqet janë:
PARASHTRIME SHTESË TË KËRKESËS SË KËRKUESIT ERVIN SALIANJI I nderuar Z. Relator, Të nderuar anëtarë të trupit gjykues, Në datën 01.10.2024, pranë Gjykatës së Lartë, kemi depozituar kërkesën për pezullimin e ekzekutimit të Vendimit Nr. 30-2024-6822, datë 26.09.2024 të Gjykatës së Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm, çështje kjo që është regjistruar me Nr. 77303-00022-00-2024, me gjyqtar relator z. Sokol Binaj dhe është planifikuar për t’u gjykuar në dhomë këshillimi në datë 15.10.2024, ora 13:20. Në vijim të kërkesës, me anë të këtyre parashtrimeve, po argumentojmë më tej mbi veçantinë1 e rastit objekt gjykimi sa i përket pezullimit të ekzekutimit të vendimit penal që e ka dënuar me burgim kërkuesin Ervin Salianji. Së pari do i referohemi mutatis mutandis qëndrimit të mbajtur nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë në rastin e deputetes Olta Xhaçka pavarësisht dy vendimmarrjeve të Gjykatës Kushtetuese. a) Karakteri diskriminues i praktikës së ndërprerjes së mandatit të një deputeti në zbatim të një vendimi gjyqësor, në funksion të përkatësisë së tij/saj politike Më konkretisht, me anë të vendimit Nr. 1, datë 23.01.2023, Gjykata Kushtetuese, ka arsyetuar ndër të tjera se: “ 43. Gjykata vëren se në mbështetje të nenit 70 të Kushtetutës dhe neneve 13, pika 7, 55 dhe 119/1 të Rregullores së tij, me vendimet nr. 83/2022 dhe nr. 84/2022 Kuvendi ka vendosur mosmiratimin e raportit të pakicës parlamentare dhe miratimin e raportit të shumicës me objekt konstatimin e pavlefshmërisë dhe mbarimit të mandatit të deputetes Olta Xhaçka, duke vendosur, në thelb, mosdërgimin në Gjykatë të çështjes për konstatimin e papajtueshmërisë dhe mbarimit të mandatit të deputetes. ... 46. Gjykata vlerëson se domosdoshmëria e një vendimmarrjeje paraprake nga Kuvendi në raste të tilla duhet kuptuar edhe si një shfaqje e parimit të gjithëpranuar të autonomisë parlamentare. Ky parim nënkupton, midis të tjerash, që Kuvendi, si interpretuesi i parë i normës kushtetuese, gjatë zbatimit të saj ka autoritet fillestar për të shqyrtuar dhe gjykuar kërkesat për shkelje të 1 Neni 476 pika 1 shkronja “ç” e K.Pr.Penale 2 prezumuara të rregullimit të nenit 70, pika 3, të Kushtetutës. Nga ana tjetër, ky parim nuk duhet kuptuar si një mundësi për Kuvendin që, përmes vendimeve të shumicës parlamentare, të kufizojë mundësinë e Gjykatës për t’u shprehur për themelin e çështjes. Kushtetuta e kufizon autonominë parlamentare për mbrojtjen e të drejtave të pakicave parlamentare dhe të deputetëve të veçantë. Për këtë arsye, Kuvendi në këto raste nuk mund t’i hyjë themelit të çështjes, pra vlerësimit nëse veprimet konkrete të pretenduara të kryera nga deputeti janë të papajtueshme me mandatin e tij, sepse, në të kundërt, do të ndërhynte në kompetencat që kushtetutëbërësi ia ka njohur vetëm Gjykatës. ... 51. Edhe pse në përmbajtjen e pikës 4 të nenit 70 të Kushtetutës nuk është përdorur termi “është i detyruar”, kjo nuk nënkupton se vlerësimi në këtë rast është në kompetencë të Kuvendit, por se vënia në lëvizje e Gjykatës kërkon një vendimmarrje të këtij organi, e cila është produkt i seancës plenare, pas respektimit të procedurave parlamentare. Nëse do të pranohej një pushtet i tillë i pakufizuar i Kuvendit, atëherë parashikimi kushtetues do të zhvishej nga qëllimi i tij, çka do të përbënte një abuzim me pushtetin e shumicës dhe do të ishte në kundërshtim me parimin e ndarjes dhe të balancimit ndërmjet pushteteve. Institucionalizimi i pushtetit të pakicës parlamentare, i materializuar në të drejtën për të kërkuar vënien në lëvizje të Gjykatës, është bërë nga kushtetutëbërësi me qëllim shmangien e qëndrimeve politike nga ana e shumicës parlamentare. Në rast se do të pranohej një interpretim i ndryshëm i kësaj norme, atëherë pakica parlamentare do të diskriminohej në raport me shumicën parlamentare, për sa kohë që ushtrimi i së drejtës së saj kushtetuese, i garantuar në pikën 4 të nenit 70 të Kushtetutës, do të ishte në diskrecionin e kësaj të fundit (shih vendimin nr. 7, datë 24.02.2016 të Gjykatës Kushtetuese). ... 53. Duke iu rikthyer rastit në shqyrtim, Gjykata konstaton se gjatë procedurës së vlerësimit të raporteve përfundimtare të paraqitura për diskutim në seancën plenare të datës 17.11.2022 nga kërkuesi dhe shumica parlamentare, me vendimet nr. 83/2022 dhe nr. 84/2022 Kuvendi ka vlerësuar se Gjykata nuk mund të investohej në shqyrtimin e çështjes, pasi nuk bëhej fjalë për veprime konkrete të deputetit që përbëjnë shkelje të nenit 70, pika 3, të Kushtetutës. 54. Në këndvështrim të sa më lart, si dhe rrethanave të rastit konkret, Gjykata vëren se Kuvendi nuk mund të vlerësojë në themel nëse deputetja në fjalë, përmes bashkëshortit të saj, ka kryer veprimtari fitimprurëse që buron nga pasuria e shtetit ose e pushtetit vendor dhe nëse ka fituar pasuri të këtyre, si dhe nëse veprimet/mosveprimet e deputetes, përmes bashkëshortit të saj, përbëjnë shkelje të pikës 2 ose të pikës 3 të nenit 70 të Kushtetutës. Me fjalë të tjera, sipas Gjykatës, çështja e vlerësimit të papajtueshmërisë në ushtrimin e mandatit të deputetes, e cila nëpërmjet bashkëshortit mund të ketë ushtruar veprimtari fitimprurëse që burojnë nga pasuria e shtetit ose e pushtetit vendor dhe të ketë fituar pasuri të këtyre, referuar fakteve, nuk i takon vlerësimit të Kuvendit, por vlerësimit të kësaj Gjykate, pasi ato (faktet) kërkojnë shqyrtimin në themel, në mënyrë që të mund të përcaktohet nëse duhet të klasifikohen në parashikimet e nenit 70, pika 2 ose nenit 70, pika 3, të Kushtetutës” . Në lidhje me këtë çështje, Gjykata Kushtetuese, sërish është shprehur me vendimin Nr. 55, datë 10.07.2024, duke argumentuar se: 3 “41. Bazuar në standardet e mësipërme të jurisprudencës kushtetuese, me vendimin nr. 1/2023 Gjykata ka zgjidhur mosmarrëveshjen e kompetencave të krijuar mes jo më pak se 1/10-ës së deputetëve dhe Kuvendit, për shkak të rrëzimit nga Kuvendi të mocionit të këtij subjekti për konstatimin e pavlefshmërisë dhe mbarimit të mandatit të deputetes Olta Xhaçka. Gjykata ka ritheksuar në vendimin e saj se verifikimi dhe vlerësimi i kritereve juridiko-formale të kërkesave të kësaj natyre është një çështje që i përket Kuvendit, kurse vlerësimi i meritës së çështjes, pra nëse me veprimet e tij deputetja në fjalë ka shkelur ndalimin kushtetues të pikës 3 të nenit 70 të Kushtetutës, me pasojë konstatimin e papajtueshmërisë në ushtrimin e mandatit, është një çështje që i përket ekskluzivisht Gjykatës. Në vijim, me vendimin e saj nr. 2/2023 Gjykata ka theksuar se juridiksioni i saj për konstatimin e papajtueshmërisë në ushtrimin e mandatit të deputetit për shkelje të ndalimeve sipas pikës 3 të nenit 70 të Kushtetutës aktivizohet përmes vendimmarrjes së Kuvendit. 42. Gjykata vëren se neni 3 i Kushtetutës parashikon si bazë të shtetit, me detyrën për ta respektuar dhe mbrojtur, edhe rendin kushtetues, ndërsa sipas nenit 4 Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë dhe dispozitat e saj zbatohen drejtpërsëdrejti, me përjashtim të rasteve kur Kushtetuta parashikon ndryshe. Po kështu, sipas nenit 132, pika 1, të Kushtetutës, vendimet e Gjykatës janë përfundimtare dhe të detyrueshme për zbatim. 43. Gjykata ka theksuar se zbatimi i detyrueshëm i vendimeve të saj garantohet nga Kushtetuta, e cila në nenin 132 sanksionon shprehimisht këtë koncept kushtetues. Ato kanë fuqi detyruese të përgjithshme dhe janë përfundimtare dhe, si të tilla, përbëjnë jurisprudencë kushtetuese, për rrjedhojë kanë efektet e forcës së ligjit. Ky efekt detyrues ka të bëjë si me pjesën urdhëruese, ashtu edhe me pjesën arsyetuese të vendimit. Efekti detyrues shtrihet tek argumentet thelbësore të vendimit, që përbëjnë edhe ratio decidendi, eliminimi i të cilave do ta bënte vendimin, në tërësinë e tij, të pakuptimtë (shih vendimet nr. 10, datë 04.03.2021; nr. 49, datë 03.07.2017; nr. 15, datë 01.03.2017 të Gjykatës Kushtetuese). 44. Ndikimi i padiskutueshëm i vendimeve të Gjykatës është i tillë që iu imponon të gjitha organeve shtetërore fuqinë detyruese të arsyetimit të vendimit të saj (shih vendimin nr. 17, datë 10.04.2015 të Gjykatës Kushtetuese). Arsyetimi që përdor Gjykata në vendimet e saj ka forcën e ligjit, çka buron nga autoriteti i këtij organi për të thënë fjalën e fundit në çështjet për të cilat të tjerët tashmë janë shprehur. Çdo qëndrim i kundërt krijon një precedent të rrezikshëm në marrëdhëniet institucionale. Në jurisprudencën kushtetuese është theksuar se nga standardi i detyrueshmërisë së zbatimit të vendimmarrjes kushtetuese nuk mund të bëjë përjashtim as vetë Gjykata (shih vendimet nr. 4, datë 15.02.2021; 78, datë 12.12.2017; nr. 44, datë 29.06.2015 të Gjykatës Kushtetuese). 45. Gjykata vlerëson të ritheksojë fuqinë detyruese që Kushtetuta u ka dhënë vendimeve të saj, si e vetmja mënyrë e pranueshme për zgjidhjen e drejtë dhe përfundimtare të çështjeve me natyrë kushtetuese. Kjo natyrë e vendimeve të Gjykatës ka të bëjë jo vetëm me autoritetin e këtij organi kushtetues, por njëherazi garanton edhe epërsinë e Kushtetutës, duke detyruar organet e pushtetit publik që veprimtarinë e tyre ta zhvillojnë sipas kompetencave dhe brenda kufijve që ka caktuar vetë Kushtetuta. Moszbatimi i vendimeve të Gjykatës cenon të gjithë strukturën e të drejtave dhe detyrimeve të parashikuara në Kushtetutë, çka do të përbënte një precedent të rrezikshëm, përveçse një tregues për nivelin e demokracisë dhe shtetin e së drejtës. 4 46. Në vështrim të standardeve më sipër, Gjykata, në rastin konkret, do të verifikojë nëse Kuvendi ka zbatuar vendimin e saj nr. 1/2023 dhe, mbi këtë bazë, do të vlerësojë mënyrën e zgjidhjes së mosmarrëveshjes së parashtruar para saj. ... 53. Gjykata vlerëson fillimisht të risjellë në vëmendje se në vendimin e saj nr. 1/2023, ajo ka konstatuar se gjatë procedurës së vlerësimit të raporteve përfundimtare të paraqitura për diskutim në seancën plenare të datës 17.11.2022 nga kërkuesi dhe shumica parlamentare, me vendimet nr. 83/2022 dhe nr. 84/2022 Kuvendi ka vlerësuar se Gjykata nuk mund të investohej në shqyrtimin e çështjes, pasi nuk bëhej fjalë për veprime konkrete të deputetit që përbëjnë shkelje të nenit 70, pika 3, të Kushtetutës. Në lidhje me këtë qëndrim të Kuvendit, Gjykata ka vërejtur se çështja e vlerësimit të papajtueshmërisë në ushtrimin e mandatit të deputetes, e cila nëpërmjet bashkëshortit mund të ketë ushtruar veprimtari fitimprurëse që burojnë nga pasuria e shtetit ose e pushtetit vendor dhe të ketë fituar pasuri të këtyre, referuar fakteve, nuk i takon vlerësimit të Kuvendit, por vlerësimit të kësaj Gjykate, pasi ato (faktet) kërkojnë shqyrtimin në themel, në mënyrë që të mund të përcaktohet nëse duhet të klasifikohen në parashikimet e nenit 70, pika 2 ose nenit 70, pika 3, të Kushtetutës. Për rrjedhojë, Gjykata ka vlerësuar se Kuvendi duhej të kishte pranuar mocionin e kërkuesit dhe të dërgonte çështjen për shqyrtim në këtë Gjykatë, në mënyrë që aspektet e pretenduara si papajtueshmëri të mandatit të deputetes Olta Xhaçka t’i nënshtroheshin vlerësimit kushtetues, pasi gjatë gjykimit kushtetues nuk u verifikua ndonjë pengesë juridiko-formale që mocioni të pengohej nga Kuvendi (shih paragrafët 53, 54 dhe 56 të vendimit nr. 1, datë 23.01.2023 të Gjykatës Kushtetuese). 54. Referuar sa më lart, Gjykata rithekson se vendimi i saj nr. 1/2023 ka shprehur qartë detyrimin e Kuvendit që me vendim të dërgojë kërkesën për papajtueshmërinë në ushtrimin e mandatit të deputetes Olta Xhaçka sipas nenit 70, pika 4, të Kushtetutës para kësaj Gjykate, si organi i vetëm që do të shqyrtojë në themel faktet, për të përcaktuar nëse ato duhet të klasifikohen në parashikimet e pikës 2 ose pikës 3 të nenit 70, të Kushtetutës. ... 63. Për rrjedhojë, Gjykata arrin në përfundimin se Kuvendi nuk ka respektuar vendimmarrjen e Gjykatës, në kundërshtim me detyrimin kushtetues që buron nga neni 132 i Kushtetutës. Duke mos respektuar këtë detyrim, Kuvendi ka shkaktuar një mosmarrëveshje të re kushtetuese, pasi, përmes vendimmarrjes së tij, ka cenuar të drejtën kushtetuese të jo më pak se 1/10-ës së deputetëve për t’iu drejtuar Gjykatës për konstatimin e papajtueshmërisë në ushtrimin e mandatit të deputetes Olta Xhaçka, duke penguar mocionin e tyre pavarësisht mosekzistencës së pengesave juridiko-formale. Ky refuzim i Kuvendit për zbatimin e vendimit të Gjykatës ka çuar në krijimin e një krize kushtetuese që jo vetëm cenon themelet e shtetit demokratik dhe humb besimin e publikut te shteti dhe organet e tij, por vë në diskutim edhe vetë rolin dhe funksionin e Gjykatës” . Megjithatë, pavarësisht dy vendimmarrjeve të Gjykatës Kushtetuese në lidhje me mandatin e një deputeteje të Kuvendit të Republikës së Shqipërisë, ky i fundit sërish, në seancën plenare të datës 12.09.2024, propozimin për dërgimin e çështjes në Gjykatën Kushtetuese për shqyrtimin e pajtueshmërisë së mandatit të deputetes Olta Xhaçka në zbatim të nenit 70 pika 3 të Kushtetutës, nuk e miratoi (deputetët votuan 9 kundër, 25 pro dhe 65 abstenim). Në përfundim, Kuvendi i 5 Shqipërisë ju drejtua me një kërkesë për opinion Komisionit Evropian Demokraci përmes Ligjit (Komisioni i Venecias), në lidhje me mandatin e deputetit. Kjo qasje, tregon qartazi se ka një trajtim të pabarabartë në lidhje me mandatin e deputetëve në varësi të të qenit pjesës e pakicës ose shumicës parlamentare. Në rastin e deputetes Olta Xhaçka, deputete e shumicës parlamentare, Kuvendi i Republikës së Shqipërisë refuzon ekzekutimin e dy vendimmarrjeve të Gjykatës Kushtetuese, ndërkohë që në rastin e kërkuesit Ervin Salianji, deputet i pakicës parlamentare, i dënuar me vendim të Gjykatës së Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm (i paarsyetuar ende), Kuvendi i Shqipërisë, vetëm nëpërmjet leximit të dispozitivit të vendimit të gjykatës, ka konstatuar përfundimin e mandatit të deputetit. Për këtë arsye, ne i jemi drejtuar Gjykatës së Lartë, që duke e trajtuar rastin e kërkuesit si specifikisht të veçantë, nisur nga fakti penal i cili i është atribuuar, humbja e eventualitetit të dënimit të tij me burgim, por dhe trajtimit të diferencuar që Kuvendi i Republikës Shqipërisë i bën çështjes së mandatit të deputetit në varësi të përkatësisë politike të tyre, të marrë masat për pezullimin e ekzekutimit të Gjykatës së Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm, në mënyrë që dënimi me burgim i deputetëve të opozitës mos të ketë efekt ndalues te axhendat politike denoncuese të opozitës, si gur themeli i demokracisë funksionale. Në lidhje me këtë pikë të fundit, theksojmë se, ndërsa mandati i Znj. Xhaçka u kërkua të ndërpritet për shkak të përfitimeve materiale të saj, në zbatim të nenit 70 § 3 të Kushtetutës, ndërsa Z. Salianji i ndërpritet automatikisht mandati për ushtrimin e një nga prerogativave më themelore të një deputeti në një demokraci parlamentare - lirinë e shprehjes. Të nderuar gjyqtarë të Gjykatës së Lartë, Ndërprerja në raste të ngjashme me Znj. Xhaçka, pra për përfitime ose angazhime në aktivitete fitimprurëse të papajtueshme me statusin e deputetit, është konsideruar plotësisht e ligjshme dhe në përputhje me Kushtetutën (Shih vendimet e GJK në lidhje me Z. Ilir Beqja (Vendimi nr. 44/2011, datë 07.10.2011), dhe Z. Koço Kokëdhima (Vendimi nr. 32/2016 datë 3.6.2016) edhe me KEDNJ (shih vendimin Kokëdhima k. Shqipërisë, no. 55159/16, 11/06/2024). Ndërkohë që nga ana tjetër, ndërhyrja me sanksione ndaj lirisë së shprehjes së një deputeti, aq më keq me sanksione penale, dhe pavarësisht nga forma që merr procedura ose cilësimi i veprës penale ndaj tij, është konsideruar vazhdimisht në shkelje të nenit 10 KEDNJ. Në këtë kuptim, GJEDNJ2 është shprehur se: “137. Në praktikën e saj gjyqësore, Gjykata ka theksuar vazhdimisht rëndësinë e lirisë së shprehjes për anëtarët e parlamentit, duke qenë fjalë politike par excellence. Në çështjen Castells kundër Spanjës (23 prill 1992, Seria A nr. 236), e cila kishte të bënte me dënimin e një senatori për fyerje të qeverisë në një artikull të shtypit, Gjykata u shpreh: “Ndërsa liria e shprehjes është e rëndësishme për të gjithë, është veçanërisht e rëndësishme për një përfaqësues të zGJDBEhur të popullit. Ai përfaqëson elektoratin e tij, tërheq vëmendjen për preokupimet e tyre dhe mbron interesat e tyre. Rrjedhimisht, ndërhyrjet në 2 Shih GJEDNJ, Karácsony dhe të tjerë k. Hungarisë, no. 42461/13 dhe 44357/13, [GC] 17/05/2016. 6 lirinë e shprehjes së një deputeti të opozitës... kërkojnë shqyrtimin më të afërt nga ana e Gjykatës.” (Po aty, § 42, dhe Piermont kundër Francës, 27 prill 1995, § 76 in fine, Seria A nr. 314.) Këto parime janë konfirmuar në një numër rastesh në lidhje me lirinë e shprehjes së anëtarëve të parlamenteve kombëtare ose rajonale (shih, ndër autoritetet e tjera, Jerusalem kundër Austrisë, nr. 26958/95, § 36, ECHR 2001-II; Féret k. Belgjikës, nr. 15615/07, § 65, 16 korrik 2009, dhe Otegi Mondragon kundër Spanjës, nr. 2034/07, § 50, GJEDNJ 2011), si dhe në një sërë çështjesh në lidhje me kufizimet mbi të drejtën e aksesit. në një gjykatë që rrjedh nga funksionimi i imunitetit parlamentar (shih A. kundër Mbretërisë së Bashkuar, cituar më lart, § 79; Cordova kundër Italisë (nr. 1), nr. 40877/98, § 59, GJEDNJ 2003-I; Cordova kundër Italisë (nr. 2), § 60, GJEDNJ 2003-I (vendim), nr. 62902/00; Italia, nr. 73936/01, § 52, 3 qershor 2004, Cascini dhe Stefanelli kundër Italisë, § 61, 20 prill 2006; , § 71, 24 shkurt 2009).” Ju referuam rastit të sipërcituar, me qëllim për të treguar qasjen e shumicës parlamentare në Kuvendin e Republikës së Shqipërisë për çështje që kanë të bëjnë me mandatin e deputetit kur deputeti është pjesë e grupit parlamentar të shumicës, që pavarësisht dy vendimmarrjeve të Gjykatës Kushtetuese, deputeti është marrë në “mbrojtje” duke mos proceduar me zbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese për t’ja dërguar kësaj të fundit kërkesën për gjykimin në themel nëse jemi në kushtet e papajtueshmërisë së mandatit apo jo. b) Nevoja për marrjen e një mase urgjente për pezullimin e dënimit me burg dhe ndërprerjen e mandatit të deputetit të Z. Salianji Së dyti, në lidhje me kërkesën objekt gjykimi, është me vend për t’u cituar edhe një vendimmarrje e fundit3 e Gjykatës Evropiane të Bashkimit Evropian (GJDBE). Në një vendim me implikime për lirinë e shprehjes, GJDBE vendosi se dëmet financiare të dhëna klubit të futbollit Real Madrid nga një gjykatë spanjolle në vitin 2014 për shpifje të supozuara ishin "disproporcionale" dhe rrezikonin "të pengonin shtypin". Gjykata spanjolle kishte urdhëruar gazetën “Le Monde” që t'i paguante klubit 390,000 euro dëmshpërblim, ndërsa gazetari i artikullit ishte urdhëruar të paguante 33,000 euro. Me refuzimin e Le Monde për të paguar, Real Madrid inicioi procesin për njohjen e vendimit (ekzekutimin) në gjykatat franceze, ku një gjykatë në Paris fillimisht mbështeti vendimin e gjykatës spanjolle, ndërkohë që gjykata e apelit ndryshoi vendimin në lidhje me ekzekutimin e tij, duke arsyetuar se ai shkel Kartën e të Drejtave Themelore të Bashkimit Evropian, përkatësisht liritë e shtypit dhe të shprehjes. Klubi i futbollit Real Madrid e kundërshtoi këtë vendim në gjykatën më të lartë të Francës, në Gjykatën e Kasacionit, duke pretenduar se gjykata më e ulët franceze nuk mund ta rishikonte vendimin e gjykatës spanjolle, por vetëm ta zbatonte atë. Kjo bëri që Gjykata e Kasacionit t'ia referonte çështjen GJDBE-së, e cila me vendimin e datës 04.10.2024 rrëzoi pretendimet e ankuesit duke vendosur se “Zbatimi i një vendimi që urdhëron një gazetar dhe një redaktor gazete të paguajnë kompensim për dëmet duhet të refuzohet deri në masën që cenon lirinë e shtypit”. 3 Çështja me numër C‑633/22 “Real Madrid Club de Fútbol, AE kundër EE, Société Éditrice du Monde SA”, datë 04.10.2024 7 Ndër të tjera, GJDBE, në lidhje me këtë vendimmarrje ka arsyetuar se: “16. Më 7 dhjetor 2006, gazeta Le Monde botoi një artikull të shkruar nga EE, një gazetar i punësuar nga gazeta, në të cilin citohej se Real Madrid dhe Fútbol Club Barcelona kishin përdorur shërbimet e një nxitësi të një rrjeti dopingu në çiklizëm. Shumë media, veçanërisht ato spanjolle, raportuan për këtë publikim. Më 23 dhjetor 2006, gazeta Le Monde botoi, pa koment, një letër mohimi të dërguar nga Real Madrid. 17. Më 25 maj 2007, Real Madrid dhe AE, një anëtar i ekipit të tij mjekësor, ngritën një padi për dëmshpërblim, bazuar në një sulm ndaj nderit të tyre, përpara Juzgado de Primera Instancia de Madrid (Gjykata e Shkallës së Parë të Madridit, Spanjë) kundër Société éditrice du Monde dhe EE. Me vendimin e datës 27 shkurt 2009, kjo gjykatë nga njëra anë e ka urdhëruar këtë të fundit që si kompensim për dëmin moral të pësuar, Real Madridit t’i paguajë shumën prej 300.000 euro dhe AE-së shumën prej 30.000 euro, dhe nga ana tjetër, urdhëroi botimin e këtij vendimi në gazetën Le Monde si dhe në një gazetë spanjolle. Ky vendim, në thelb, u konfirmua nga një vendim i Audiencia Provincial de Madrid (Gjykata Provinciale e Madridit, Spanjë). Ankimi kundër këtij vendimi u rrëzua me një vendim të Tribunalit Supremo (Gjykata e Lartë, Spanjë) të datës 24 shkurt 2014. 18. Me urdhrin e ekzekutimit të datës 11 korrik 2014, Juzgado de Primera Instancia de Madrid (Gjykata e Shkallës së Parë të Madridit) urdhëroi ekzekutimin e këtij vendimi të Tribunal Supremo (Gjykata e Lartë) dhe pagesën, në favor të Real Madridit, nga Société éditrice du Monde dhe EE, prej shumës 300,000 euro si kryesore dhe shumën 90,000 euro si interes dhe shpenzime. Me urdhrin e ekzekutimit të datës 9 tetor 2014 ka urdhëruar edhe ekzekutimin e vendimit në fjalë dhe pagesën në favor të AE të shumës 30,000 euro si kryesore dhe 3,000 euro interes dhe shpenzime. ... 19. Më 15 shkurt 2018, Gjykata e Parisit (Francë) lëshoi dy deklarata që vërtetonin ekzekutueshmërinë e vendimit të Tribunal Supremo (Gjykata e Lartë e Spanjës) e 24 shkurtit 2014 dhe të urdhrave të ekzekutimit përkatës. 20. Me vendimet e 15 shtatorit 2020, Gjykata e Apelit e Parisit (Francë) i rrëzoi këto deklarata me arsyetimin se, duke qenë se ato ishin qartësisht në kundërshtim me rendin publik kombëtar francez, ai vendim dhe ato urdhra nuk mund të zbatoheshin në Francë. Në lidhje me këtë, Gjykata e Apelit të Parisit, së pari, vuri në dukje se gjykatat spanjolle urdhëruan të paditurit në procedurën kryesore që të paguanin dëmshpërblim pa pretendimin e Real Madridit për ndonjë humbje financiare. Së dyti, para gjyqtarit spanjoll u diskutua vetëm për ndikimin mediatik të artikullit në fjalë në procedurën kryesore, i cili u mohua nga media spanjolle, në mënyrë që dëmi i pësuar të zbutej nga ky mohim. Së treti, vendimet që urdhërojnë pagesën e një shume prej 300,000 euro si shumë kryesore dhe 90,000 euro për interesat dhe shpenzimet, do të kishin të bënin me një individ si dhe shoqërinë botuese të një gazete, që përfaqëson 50% të humbjes neto dhe 6% të fondet e disponueshme të kompanisë deri më 31 dhjetor 2017. Së katërti, vendimet që urdhërojnë pagesën e 30,000 euro si shumë kryesore dhe 3,000 euro për interesat dhe shpenzimet në favor të AE do të ishin si shtesë e vendimeve të lartpërmendura. Së fundi, 8 do të ishte jashtëzakonisht e rrallë që dëmet për shkeljen e nderit ose dinjitetit të një personi në Francë të kalojnë 30,000 euro, pasi legjislacioni francez dënon shpifjen ndaj individëve me një gjobë deri në 12,000 euro. 21. Kjo gjykatë arriti në përfundimin se dënimet në fjalë kishin një efekt frenues në pjesëmarrjen e një gazetari dhe një organi të shtypit në diskutimin publik të subjekteve me interes për komunitetin, si për të penguar median në përmbushjen e detyrës së tyre të informimit dhe kontrollit. Kështu që njohja ose ekzekutimi i vendimeve të shpalljes së këtyre dënimeve ishte i papranueshëm për rendin publik kombëtar francez, pasi cenonte lirinë e shprehjes. 22. Real Madrid dhe AE apeluan në Gjykata e Kasacionit (Francë), e cila është gjykata referuese, kundër vendimeve të Gjykatës së Apelit të Parisit të datës 15 shtator 2020, duke argumentuar se një rishikim i proporcionalitetit të dëmeve mund të bëhet vetëm nëse ata kanë natyrë ndëshkuese dhe jo kompensuese. Për më tepër, duke zëvendësuar vlerësimin e vet të dëmit me atë të gjykatës fillestare, Gjykata e Apelit të Parisit rishikoi vendimet e gjykatave spanjolle në fjalë në procedurën kryesore, duke shkelur nenin 34(1) dhe nenin 36 të Rregullores nr. 44/2001. Së fundi, ajo gjykatë nuk mori parasysh seriozitetin e gabimeve të gjetura nga gjykatat spanjolle ose faktin që gjendja ekonomike e personave të dënuar nuk është e rëndësishme në vlerësimin e natyrës disproporcionale të dëmeve të bëra, e cila në asnjë rast nuk është vlerësuar në dritën e standardeve kombëtare. 23. Gjykata referuese vëren në veçanti se, sipas praktikës gjyqësore të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, neni 10(2) i Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut, nënshkruar në Romë më 4 nëntor 1950 (GJEDNJ), lë pak hapësirë për kufizime në lirinë e shprehjes në dy fusha, përkatësisht fjalimin politik dhe çështjet me interes të përgjithshëm (GJEDNJ, 23 prill 2015, Morice kundër Francës, KE:GJEDNJ:2015:0423JUD002936910, seksioni 125). Fusha e fundit do të përfshinte një botim mbi çështjet që lidhen me sportin. (GJEDNJ, 26 prill 2007, Colaço Mestre dhe SCI – Sociedade Independente de Comunicação, S.A. kundër Portugalisë, KE:ECHR:2007:0426JUD001118203, seksioni 28). Për më tepër, efekti parandalues i një urdhri për të paguar dëmin do të përbënte një parametër për vlerësimin e proporcionalitetit të një mase kompensimi për dëmin e pësuar si rezultat i komenteve shpifëse. Në lidhje, në veçanti, me lirinë e shprehjes së gazetarëve, duhet pasur kujdes që të sigurohet që shuma e dëmeve të vendosura ndaj kompanive të shtypit të mos jetë e tillë që të kërcënojë themelet e tyre ekonomike (GJEDNJ, 26 nëntor 2013, Błaja Neës Sp. Z. O.o kundër Polonisë, KE: GJEDNJ:2013:1126JUD005954510, seksioni 71). 24. Pikërisht në këto rrethana, Gjykata e Kasacionit vendosi të pezullojë procedurën dhe t’i parashtrojë Gjykatës pyetjet e mëposhtme për një vendim paraprak: “1) A duhet të interpretohen nenet 34 dhe 36 të Rregullores [Nr. 44/2001] dhe neni 11 i [Kartës] në kuptimin se një dënim për dëmtim të reputacionit të një klubi sportiv nga informacioni i publikuar nga një gazetë është i tillë që cenon qartë lirinë e shprehjes dhe në këtë mënyrë përbëjnë një bazë për refuzimin e njohjes dhe ekzekutimit? 2) Nëse përgjigja është pozitive, a duhet këto dispozita të interpretohen në kuptimin se natyra joproporcionale e dënimit mund të konsiderohet nga gjykata në fjalë vetëm nëse dëmi është 9 klasifikuar si ndëshkues qoftë nga gjykata e origjinës ose nga gjykata në fjalë, dhe jo nëse jepen për kompensimin e dëmit jomaterial? 3) Nëse këto dispozita duhet të interpretohen në kuptimin që gjyqtari i kërkuar mund të mbështetet vetëm në efektin parandalues të dënimit në lidhje me burimet e personit të dënuar ose se ai mund të marrë në konsideratë elemente të tjera si serioziteti i fajit ose shtrirja e dëmi? 4) A mund të përbëjë në vetvete efekt frenues në lidhje me burimet e gazetës një bazë për refuzimin e njohjes ose të zbatimit të një shkeljeje të qartë të parimit themelor të lirisë së shtypit? 5) Efekti parandalues duhet kuptuar si rrezikim i bilancit financiar të gazetës apo mund të konsistojë vetëm në një efekt frikësues? 6) A duhet të vlerësohet në të njëjtën mënyrë efekti pengues për kompaninë botuese të një gazete dhe për një gazetar, një person fizik? 7) A është gjendja e përgjithshme ekonomike e shtypit të shkruar një rrethanë e rëndësishme për të vlerësuar nëse, përtej fatit të gazetës në fjalë, dënimi ka të ngjarë të ketë një efekt frikësues për median në tërësi?” ... 28. Në këto rrethana, duhet të konstatohet se, me pyetjet e saj, të cilat duhet të shqyrtohen së bashku, gjykata referuese pyet, në thelb, nëse dhe, nëse po, në çfarë kushtesh ekzekutimi i një vendimi që urdhëron një shoqëri botuese gazete dhe një nga gazetarët e saj që të paguajë dëmshpërblim për dëmin jopasuror të pësuar nga një klub sportiv dhe një nga anëtarët e ekipit mjekësor të tij si rezultat i dëmtimit të reputacionit të tyre si rezultat i informacionit në lidhje me ta të publikuar nga ajo gazetë duhet të jetë refuzuar, në përputhje me dispozitat e kombinuara të nenit 34(1) dhe nenit 45 të Rregullores Nr. 44/2001, me arsyetimin se është e tillë që përbën një shkelje të dukshme të lirisë së shtypit, siç parashikohet në nenin 11 të Kartës dhe kështu, një shkelje e rendit publik në shtetin anëtar në të cilin kërkohet ekzekutimi. ... 31. Sistemi i apelimit kundër njohjes ose ekzekutimit të një vendimi të parashikuar nga ajo rregullore synon, siç duket nga pikat 16 deri në 18 të saj, të vendosë një ekuilibër të drejtë midis, nga njëra anë, besimit të ndërsjellë në sistemin e drejtësisë brenda Bashkimit Evropian, i cili justifikon se vendimet e dhëna në një shtet anëtar, në parim, duhet të njihen dhe të shpallen të zbatueshme sipas ligjit në një shtet tjetër anëtar, dhe, nga ana tjetër, respektimi i të drejtave të mbrojtjes, gjë që kërkon që i padituri mundet, kur është e përshtatshme, të ngrejë një padi, të shqyrtuar në mënyrë kontradiktore, kundër deklarimit të ekzekutueshmërisë, nëse konsideron se është vërtetuar një nga arsyet për mosekzekutim (aktgjykimet e 28 prillit 2009, Apostolides, C420/07, BE :C:2009:271, paragrafi 73, dhe i 7 korrikut 2016, Lebek, C70/15, BE::C:2016:271, paragrafi 73, BE:C:2016:524, paragrafi 36). ... 37. Për rrjedhojë, përdorimi i klauzolës së rendit publik të parashikuar në nenin 34(1) të Rregullores Nr. 44/2001 mund të mendohet vetëm kur njohja ose zbatimi i vendimit të dhënë në një shtet tjetër anëtar do të binte ndesh në mënyrë të papranueshme me rendin ligjor të shtetit anëtar, në të cilën kërkohet njohja, për aq sa do të minonte një parim themelor. Për të respektuar ndalimin e rishikimit të thelbit të vendimit të huaj, shkelja duhet të përbëjë 10 një shkelje të dukshme të një rregulli të së drejtës që konsiderohet thelbësor në rendin juridik të shtetit anëtar në të cilin kërkohet njohja ose e një të drejte të njohur si themelore në atë rend juridik (gjykimet e 28 prillit 2009, Apostolides, C420/07, BE:C:2009:271, paragrafi 59, dhe i 25 majit 2016, Meroni, C559/14, BE:C:2016:349, paragrafi 42). ... Klauzola e rendit publik do të zbatohej në raste të tilla vetëm në masën që gabimi i supozuar ligjor çon në njohjen ose zbatimin e vendimit në shtetin anëtar të kërkuar duke u konsideruar si një shkelje e dukshme e një rregulli themelor të ligjit në rendin juridik të atij shteti. (shih, në këtë kuptim, vendimin e 28 prillit 2009, Apostolides, C-420/07, BE :C:2009:271, paragrafi 60). . .. 44. Rrjedhimisht, vetëm në rast se ekzekutimi i një vendimi në shtetin anëtar të kërkuar do të rezultonte në një shkelje të dukshme të një të drejte themelore siç parashikohet në Kartë, një gjykatë e atij shteti anëtar është, siç vuri në dukje në pikën 189 të Opinionit të tij Avokati i Përgjithshëm, sipas nenit 34(1) dhe nenit 45 të Rregullores Nr. 44/2001, i cili kërkonte refuzimin e ekzekutimit të këtij vendimi ose, sipas rastit, revokimin e deklaratës që përcaktonte ekzekutueshmërinë e tij. Mbi nenin 11 të Kartës 45. Sipas nenit 11(1) të Kartës, çdokush ka të drejtën e lirisë së shprehjes, e cila përfshin lirinë për të pasur mendime dhe për të marrë dhe për të dhënë informacion dhe ide, pa ndërhyrje nga autoriteti publik dhe pavarësisht nga kufijtë. 46. Kur bëhet fjalë për gazetarët dhe/ose botuesit dhe organizatat e medias si rezultat i publikimit të një artikulli në shtyp, liria e shprehjes dhe informacionit mbrohet në mënyrë specifike nga neni 11(2) i Kartës, sipas të cilit liria dhe pluralizmi i medias duhet të respektohet. 47. Të drejtat dhe liritë e parashikuara në nenin 11 të Kartës nuk janë prerogativa absolute, por duhet të merren parasysh në lidhje me funksionin e tyre në shoqëri (shih, për këtë qëllim, vendimin e 6 tetorit 2020, La Quadrature du Net dhe të tjerë, C511/18, C512/18 dhe C520/18, BE:C:2020:791, paragrafi 120 dhe jurisprudenca e cituar). 48. Në të vërtetë, siç duket nga neni 52(1) i Kartës, Karta lejon kufizime në ushtrimin e këtyre të drejtave dhe lirive, me kusht që këto kufizime të parashikohen me ligj, të respektojnë thelbin e këtyre të drejtave dhe lirive dhe, ndërkohë që duke respektuar parimin e proporcionalitetit, janë të nevojshme dhe përmbushin realisht objektivat e interesit të përgjithshëm të njohura nga Bashkimi Europian ose nevojën për të mbrojtur të drejtat dhe liritë e të tjerëve. 49. Në këtë drejtim, është e rëndësishme të kujtojmë se neni 11 i Kartës përbën një nga themelet thelbësore të një shoqërie demokratike dhe pluraliste, duke qenë pjesë e vlerave mbi të cilat, në përputhje me nenin 2 TEU, është themeluar Bashkimi Europian. (shih, për këtë qëllim, gjykimet e 21 dhjetorit 2016, Tele2 Sverige dhe Watson dhe të tjerët, C203/15 dhe C698/15, BE:C:2016:970, paragrafi 93, dhe i 23 prillit 2020, Associazione Avvocatura per i diritti LGBTI, C507/18, BE:C:2020:289, paragrafi 48). Prandaj, ndërhyrja në të drejtat dhe liritë e garantuara nga neni 11, në një kontekst të tillë, duhet të kufizohet në atë që është rreptësishtë e nevojshme (shih, për këtë qëllim, vendimin e 6 marsit 2001, Connolly kundër Komisionit, C274/99 P, BE:C :2001:127, paragrafi 41). 11 50. Ky është rasti, në veçanti, për ndërhyrjet në lidhje me gazetarët dhe botuesit dhe organizatat e shtypit, duke pasur parasysh rëndësinë e shtypit në një shoqëri demokratike dhe në një shtet të sunduar nga ligji (shih, në këtë kuptim, gjykimet e 1 dhjetorit 2011, Painer, C145/10, BE:C:2011:798, paragrafi 113, dhe i datës 29 korrik 2019, Spiegel Online, C516/17, BE:C:2019:625, paragrafi 72). 51. Për më tepër, në përputhje me nenin 52(3) të Kartës, të drejtat e përfshira në Kartë kanë të njëjtin kuptim dhe shtrirje si të drejtat përkatëse të garantuara nga KEDNJ, megjithatë, pa e penguar ligjin e BE-së që të japë mbrojtje më të gjerë (aktgjykim e datës 22 qershor 2023, K.B dhe F.S. 52. Në interpretimin e nenit 11 të Kartës, Gjykata duhet të marrë parasysh të drejtat përkatëse të garantuara nga neni 10 i KEDNJ-së, siç interpretohen nga Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut, si një nivel minimal mbrojtjeje (shih, për këtë qëllim, vendimet e 15 marsit 2022, Autorité des marchés financiers, C302/20, BE:C:2022:190, paragrafi 67, dhe i 12 janarit 2023, Migracijos departamentas (Shkaqet e persekutimit të bazuar në opinione politike), C280/21 C:2023:13, paragrafi 29 dhe jurisprudenca e cituar). 53. Është e qartë nga praktika gjyqësore e vendosur e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut se përjashtimet nga liria e shprehjes duhet të interpretohen në mënyrë strikte dhe se neni 10(2) i KEDNJ lë pak hapësirë për kufizime në lirinë e shprehjes në zonë, të diskursit politik dhe për çështjet me interes të përgjithshëm (shih, për këtë qëllim, GJEDNJ, 17 dhjetor 2004, Pedersen dhe Baadsgaard kundër Danimarkës,KE:GJEDNJ:2004:1217JUD004901799, seksioni 71; GJEDNJ, 2015, 23 prill, v. Francë, KE:GJEDNJ:2015:0423JUD002936910, seksioni 124 dhe 125 dhe GJEDNJ, 17 janar 2017, Tavares de Almeida Fernandes dhe Almeida Fernandes kundër Portugalisë, KE:11306D. 54. Çështjet me interes të përgjithshëm janë ato që mund të interesojnë në mënyrë legjitime publikun dhe ato që tërheqin vëmendjen e tij ose i shkaktojnë atij shqetësim të madh, veçanërisht për shkak se kanë të bëjnë me mirëqenien e qytetarëve ose jetën e komunitetit. Kjo kategori përfshin çështje që kanë të bëjnë me sportin profesional (shih, në këtë kuptim, GJEDNJ, 22 shkurt 2007, Nikowitz dhe Verlagsgruppe News GmbH kundër Austrisë, KE:GJEDNJ:2007:0222JUD000526603, seksioni 25, dhe GJEDNJ, 2017, 27 qershor 2007, Markönantakuns Oy dhe Satamedia Oy kundër Finlandës, KE:GJEDNJ:2017:0627JUD000093113, seksioni 171), dhe për rrjedhojë ato që kanë të bëjnë me dopingun në sportin profesional. ... Nëse do të ishte ndryshe, shtypi nuk do të ishte në gjendje të luante rolin e tij thelbësor si mbikëqyrës publik. Kështu, interesit të shoqërisë demokratike për sigurimin dhe ruajtjen e lirisë së shtypit duhet t’i jepet një peshë e konsiderueshme kur përcaktohet, siç kërkohet nga neni 10(2) i KEDNJ, nëse ndërhyrja në fjalë është në proporcion me qëllimin legjitim të ndjekur (shih, për këtë qëllim, GJEDNJ, 23 shtator 1994, Jersild kundër Danimarkës, KE:GJEDNJ:1994:0923JUD001589089, seksioni 31 GJEDNJ, 21 janar 1999, Fressoz dhe Roire kundër Francës, KE:GJEDNJ:1994:0923; dhe GJEDNJ, 16 qershor 2015, Delfi AS kundër Estonisë, KE:GJEDNJ:2015:0616JUD006456909, seksioni 132)” . Nga kjo vendimmarrje e fundit e GJDBE, është shumë e rëndësishme që të kuptohet thelbi i saj në lidhje me dy elementë, i pari me llojin e dënimit, që është financiar, dhe i dyti që ka të bëjë me kategorinë e çështjes objekt gjykimi – përdorimi i dopingut në sport. Ndërkohë në 12 rastin objekt kërkese, lloji i dënimit që ne kërkojmë të pezullohet është ai më i rëndi – me burgim, ndërsa kategoria e çështjes ka të bëjë me një denoncim publik të bërë nga një deputet i opozitës në lidhje me trafikimin e narkotikëve, lidhur kjo me kontekstin e kohës kur është bërë denoncimi (pas marrjes në hetim të një Ministri të Brendshëm pikërisht për kultivimin e narkotikëve gjerësisht në vend). Nuk është e vështirë të konkludohet se interesi publik në rastin Salianji, trafikimi i narkotikëve nga persona të lidhur me një ministër, është i një niveli sipëror në krahasim me përdorimin e dopingut në sport. Në qoftë se GJDBE vendosi të pezullojë një gjobë për të mos cenuar lirinë e shprehjes dhe për të mos krijuar efektin dekurajues dhe frikësues tek gazetarët, shumë herë më tepër, ky kriter duhet përdorur në rastin Salianji, dhe dënimi i tij me burg dhe mandati parlamentar të pezullohen në mënyrë që të mos krijohet efekt dekurajues dhe frikësues tek deputetët, por edhe tek gazetarët, që kritikojnë apo kallëzojnë lidhje të një qeverie me veprimtari të paligjshme. Për sa më sipër duket qartë që GJDBE, ka vendosur tashmë një standard të lartë për moscënimin e lirisë së shprehjes, standard ky që përfshin edhe dëmet financiare për çështje sportive që kanë interes publik. Rasti objekt shqyrtimi është i një niveli krejtësisht të pakrahasueshëm (përkeqësim standardi) pasi ka për objekt pezullimin e ekzekutimit me burgim të një deputeti të opozitës për denoncimin e një afere ku ekzistonte dyshimi i arsyeshëm për trafikim narkotikësh, bazuar në një investigim gazetaresk. Për sa më sipër, referuar sa më sipër dhe pretendimeve të ngritura në kërkesën për pezullim të depozituar në datë 01.10.2024, në zbatim të neneve 417 pika 1 fjalia e dytë dhe 476 pika 1 shkronjat “c” dhe “ç” të K.Pr.Penale, KËRKOJMË: - Pezullimin e ekzekutimit të Vendimit Nr. 30-2024-6822, datë 26.09.2024 të Gjykatës së Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm. Me respekt, KËRKUES Ervin SALIANJI Av. Ledio BRAHO përfaqësuar me prokurë të posaçme.
