Blogeri japonez Hayato Kato, i cili ka 1.9 milionë ndjekës, njihet për videot e tij humoristike mbi jetën në Kinë, ku jeton prej vitesh.
Por më 26 korrik ai i habiti ndjekësit me një video të zymtë:
“Sapo pashë një film për Masakrën e Nanjingut”, tha ai, duke iu referuar sulmit brutal 6-javor të ushtrisë japoneze ndaj qytetit Nanjing në fund të vitit 1937, ku, sipas disa vlerësimeve, u vranë mbi 300,000 civilë dhe ushtarë kinezë. Rreth 20,000 gra u përdhunuan.
Filmi “Dead To Rights”, ose “Nanjing Photo Studio”, është një histori me aktorë të njohur për një grup civilësh që fshihen nga trupat japoneze në një studio fotografike. Ai është kthyer tashmë në një hit në kinematë kineze dhe është vetëm i pari nga një valë filmash që tregojnë tmerrin e pushtimit japonez – të gjitha të lëshuara për të përkujtuar 80-vjetorin e përfundimit të Luftës së Dytë Botërore.
Por një ndjenjë e historisë së papërfunduar – e përforcuar shpesh nga Pekini – vazhdon të ushqejë kujtesën dhe zemërimin.
Duke folur në gjuhën kineze në Douyin (versioni kinez i TikTok), Kato përshkroi disa nga skenat më tronditëse të filmit:
“Njerëzit u rreshtuan përgjatë lumit dhe më pas filluan të shtënat… Një foshnjë, e njëjta moshë me vajzën time, po qante në krahët e nënës. Një ushtar japonez u afrua, e kapi dhe e përplasi për tokë.”
Ai tha se kishte parë shumë njerëz në internetin japonez që mohonin Masakrën e Nanjingut – përfshirë figura publike dhe politikanë.
“Nëse e mohojmë, kjo do të ndodhë përsëri,” tha ai, duke i bërë thirrje popullit japonez të shohë këto filma dhe të mësojë për anën e errët të historisë së tyre.
Videoja u bë shpejt një nga më të shikuarat e tij – mori mbi 670,000 pëlqime brenda vetëm dy javësh.
Por komentet nuk qenë dhe aq pozitive. Komenti më i pëlqyer citonte një nga frazat më ikonike të filmit, që një civil kinez i thotë një ushtari japonez:
“Nuk jemi miq. S’kemi qenë kurrë.”
Për Kinën, fushata brutale ushtarake dhe pushtimi japonez janë disa nga kapitujt më të errët të së kaluarës. Masakra në Nanjing – atëherë kryeqyteti – është një plagë e thellë.
Ajo që e ka mbajtur këtë plagë të hapur është besimi se Japonia nuk ka kërkuar kurrë ndjesë të plotë për mizoritë e saj në territoret e pushtuara – jo vetëm në Kinë, por edhe në Kore, Malajzi (atëherë pjesë e Perandorisë Britanike), Filipine dhe Indonezi.
Një nga pikat më të dhimbshme ka të bëjë me gratë që u detyruan të shërbenin si “gra ngushëlluese” – rreth 200,000 prej tyre u përdhunuan dhe u detyruan të punonin në bordello ushtarake. Deri sot, të mbijetuarat vazhdojnë të kërkojnë ndjesë dhe kompensim.
Në videon e tij, Kato pranon se kjo temë është tabu në Japoni:
“Fatkeqësisht, këto filma kundër Japonisë nuk transmetohen në Japoni publikisht, dhe japonezët nuk kanë interes t’i shohin.”
Kur Perandori japonez shpalli dorëzimin më 15 gusht 1945, vendi i tij kishte pësuar tashmë një kosto të tmerrshme – mbi 100,000 të vrarë nga bombardimet në Tokio, para se bombat atomike të shkatërronin Hiroshimën dhe Nagasakin.
Por disfata japoneze u mirëprit në pjesë të mëdha të Azisë, ku ushtria japoneze kishte shkaktuar miliona viktima. Për këto vende, 15 gushti përfaqëson njëkohësisht çlirim dhe traumë të pashëruar – në Korenë e Jugut quhet “gwangbokjeol”, që do të thotë “kthimi i dritës”.
“Edhe pse lufta ushtarake ka përfunduar, ajo për historinë vazhdon,” thotë profesori Gi-Wook Shin nga Universiteti Stanford. Ai shpjegon se palët i kujtojnë ato vite ndryshe, dhe këto dallime nxisin tensione.
Kinezët e shohin agresionin japonez si një moment përcaktues dhe shkatërrimtar të së kaluarës së tyre, ndërsa historia japoneze fokusohet më shumë te viktimizimi i vetë Japonisë – siç ishin bombat atomike dhe rimëkëmbja pas luftës.
“Shumica e njerëzve që njoh në Japoni nuk flasin për këtë,” thotë një burrë kinez që jeton prej 15 vitesh në Japoni. Ai kërkoi të mbetej anonim.
“Shohin atë periudhë si diçka të së kaluarës dhe vendi nuk e përkujton – sepse edhe ata e shohin veten si viktima.”
Ai e quan veten patriot, por thotë se nuk ka pasur probleme personale për këtë, sepse vetë japonezët shmangin tema të ndjeshme.
“Disa besojnë se ushtria japoneze shkoi për të ndihmuar Kinën të krijonte një rend të ri – me konflikte që ndodhën gjatë procesit. Por ka edhe nga ata që pranojnë se ishte pushtim.”
Kina luftoi Japoninë për 8 vjet, nga Mançuria në verilindje deri në Chongqing në jugperëndim. Vlerësimet për numrin e viktimave kineze variojnë nga 10 deri në 20 milionë.
Qeveria japoneze thotë se rreth 480,000 ushtarë të saj u vranë në atë kohë.
Këto vite janë dokumentuar mirë në letërsinë dhe filmin kinez – duke përfshirë edhe veprat e fituesit të Çmimit Nobel, Mo Yan.
Tani po rishikohen nën një regjim që ka patriotizmin në qendër të synimeve të veta: “ringjallja kombëtare” është mënyra si Xi Jinping e përshkruan ëndrrën kineze.
Ndërkohë që Partia Komuniste cenzuron pjesë të tjera të historisë – si masakra e sheshit Tiananmen apo shtypja e disidencës – ajo e inkurajon kujtesën për të kaluarën më të largët, veçanërisht atë me një armik të jashtëm.
Xi madje ndryshoi datën zyrtare të fillimit të luftës me Japoninë – tani qeveria kineze e llogarit që nga pushtimi i parë në Mançuri në vitin 1931, duke e bërë një luftë 14-vjeçare, jo vetëm 8.
Nën udhëheqjen e tij, Pekini po përkujton fundin e Luftës së Dytë Botërore me ceremoni gjithnjë e më të mëdha. Më 3 shtator, ditën kur Japonia firmosi dorëzimin zyrtar, do të mbahet një paradë madhështore ushtarake në sheshin Tiananmen.
Po në shtator, do të dalë në kinema një film i shumëpritur për Njësinë famëkeqe 731 – një degë e ushtrisë japoneze që kreu eksperimente të tmerrshme mbi njerëzit në Mançurinë e pushtuar.
Data e publikimit – 18 shtator – përkon me ditën e pushtimit të parë të Japonisë në Mançuri.
Gjithashtu janë paralajmëruar filmat:
Dongji Rescue, i frymëzuar nga historia e vërtetë e peshkatarëve kinezë që shpëtuan qindra robër britanikë, dhe
Mountains and Rivers Bearing Witness, një dokumentar nga një studio shtetërore për rezistencën kineze.
Këto filma duket se po godasin një nerv të thellë emocional:
“Ajo gjeneratë bëri luftë për tre breza, dhe duroi vuajtje për tre breza. Nder për dëshmorët”, shkruan një postim i njohur në RedNote për filmin Nanjing Photo Studio.
“Ne nuk jemi miq…” – kjo fjali tashmë e famshme – “nuk është vetëm një frazë mes dy personazheve”, thotë një koment në Weibo me mbi 10,000 pëlqime.
“Është edhe nga miliona kinezë të zakonshëm për Japoninë. Ata nuk kanë kërkuar kurrë ndjesë të sinqertë, ende adhurojnë kriminelët e luftës, po risin historinë – askush nuk i sheh si miq.”
Tokio ka kërkuar falje, por shumë kinezë besojnë se nuk kanë qenë të mjaftueshme.
“Japonia vazhdon të dërgojë mesazhe kontradiktore,” thotë prof. Shin, duke iu referuar rasteve kur liderët japonezë kanë kundërshtuar njëri-tjetrin për deklaratat mbi të kaluarën e luftës.
Për vite, në klasat e historisë kineze, nxënësit kanë parë një foto të ish-kancelarit të Gjermanisë Perëndimore, Willy Brandt, i cili në vitin 1970 gjunjëzohet përpara një memoriali për Kryengritjen e Getos së Varshavës.
Kinezët presin një gjest të ngjashëm nga Japonia.
Por kjo nuk ka qenë gjithmonë kështu.
Kur Japonia u dorëzua në 1945, trazirat në Kinë nuk përfunduan.
Tre vitet në vijim, nacionalistët e Kuomintang-ut – atëherë qeveria zyrtare dhe forca kryesore e rezistencës – u përplasën në një luftë civile me komunistët e Mao Zedong-ut.
Kjo luftë përfundoi me fitoren e Mao-s dhe tërheqjen e Kuomintang-ut në Tajvan.
Mao, që kishte për prioritet ndërtimin e një shteti komunist, nuk u përqendrua në krimet e luftës japoneze.
Përkujtimet nderonin fitoren e Partisë Komuniste dhe kritikonin Kuomintang-un. Ai kishte gjithashtu nevojë për mbështetjen e Japonisë në arenën ndërkombëtare.
Në fakt, Tokio ishte një nga fuqitë e para të mëdha që e njohu regjimin e tij.
Vetëm pas viteve 1980 – pas vdekjes së Mao-s – pushtimi japonez filloi të rikthehej si çështje në marrëdhëniet Pekin-Tokio.
Në atë kohë, Japonia ishte tashmë një aleat i pasur i Perëndimit me një ekonomi në lulëzim. Ndryshimet në librat japonezë të historisë shkaktuan polemika, me Kinën dhe Korenë që akuzonin Japoninë se po zbardhte krimet e luftës.
Kina sapo kishte nisur hapjen, dhe Koreja ishte në tranzicion drejt demokracisë.
Ndërsa udhëheqësit kinezë u larguan nga trashëgimia e Mao-s, traumat e luftës u kthyen në një narrativë bashkuese për Partinë Komuniste, thotë Yinan He, profesoreshë në universitetin Lehigh në SHBA.
“Pas Revolucionit Kulturor, shumë njerëz në Kinë ishin të zhgënjyer nga komunizmi”, tha ajo për BBC.
“Kur komunizmi humbi ndikimin, të duhej nacionalizmi. Dhe Japonia ishte një objektiv i lehtë – sepse ishte agresori i fundit i jashtëm.”
Ajo e përshkruan këtë si një “përfaqësim të kuruar të së kaluarës”, ku përkujtimet e vitit 1945 shpesh minimizojnë rolin e SHBA-së dhe Kuomintang-ut, dhe përkojnë me një analizë në rritje ndaj qëndrimit të Japonisë për historinë e saj.
