Vizita e presidentit të përkohshëm të Sirisë, Ahmad al-Sharaa, në Baku fundjavën e kaluar vuri në pah një ndryshim dramatik në aleancat rajonale, duke nxitur shqetësime, dyshime dhe rillogaritje strategjike në mediat iraniane.
Deklaratat zyrtare pas takimit të Sharas me presidentin Ilham Aliyev theksuan fillimin e një epoke të re në marrëdhëniet mes Sirisë dhe Azerbajxhanit. Të dy liderët e pranuan se ka pasur ngecje në marrëdhëniet mes dy vendeve në të kaluarën, duke fajësuar drejtpërdrejt presidentin e rrëzuar Bashar al-Assad për “politikën armiqësore” dhe u zotuan se do ta kthejnë dhe thellojnë bashkëpunimin.
Në veçanti, vizita rezultoi në një marrëveshje për eksportin e gazit azerbajxhanas në Siri përmes Turqisë. Zyrtarët që e vlerësuan këtë marrëveshje si një zgjidhje të nevojshme për krizën kronike të energjisë në Siri.
Ndërkohë, disa media, përfshirë ato izraelite, pretenduan se zyrtarë sirianë dhe izraelitë janë takuar në prapaskenë gjatë kësaj vizite. Nuk është e qartë nëse Sharaa mori pjesë në takim, por vetë ekzistenca e një takimi të tillë – i mundësuar nga Azerbajxhani, aleati kryesor i Izraelit në rajon – ka shtuar më tej shqetësimet në Teheran.
Sharaa, ish-rebel i njohur me nofkën Abu Mohammed al-Jolani, u bashkua me rebelët e mbështetur nga Turqia dhe në dhjetor të vitit 2024 udhëhoqi fraksionin e tij, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), në një ofensivë të shpejtë që përfundimisht përmbysi qeverinë e Assadit të mbështetur nga Irani dhe Rusia.
Një shqetësim i përbashkët në median iraniane është ajo që shihet si një zhvendosje e gjurmës militante nga fushëbetejat siriane drejt Kaukazit – mu në pragun e derës së Iranit.
Gazeta pro-reformiste Arman-e Melli argumentoi se një aspekt i marrëdhënieve në zhvillim mes Damaskut dhe Bakusë do të përfshijë transferimin e luftëtarëve me bazë në Siri përmes Turqisë në baza në Azerbajxhan – një zhvillim i mundshëm që ajo e përshkroi si një “mision” për Sharan. Sipas gazetës, prania e tyre synon destabilizimin e zonave përgjatë kufijve të Iranit dhe Rusisë, si dhe kryerjen e operacioneve kundër boshtit më të gjerë Kinë-Rusi-Iran.
Gazeta konservatore Farhikhtegan mbajti një qëndrim të ngjashëm, duke pohuar se Sharaa e sheh ripërdorimin e luftëtarëve të tij si një mënyrë për të përmbushur kërkesën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për t’i dëbuar luftëtarët e huaj nga Siria.
Sipas këtij plani, shtoi ajo, Azerbajxhani do të bëhet një qendër strategjike – ose si një pikë nisjeje për infiltrime të mëtejshme në Kaukaz dhe Rusi, ose si një vendosje e qëndrueshme në zona si Karabaku.
Rrjeti izraelit i24NEWS, duke cituar një burim të paidentifikuar sirian, pretendoi se Izraeli dhe Shtetet e Bashkuara kishin vendosur që Bakuja të ishte vendi i një takimi mes zyrtarëve izraelitë dhe sirianë për të “dërguar një mesazh për Iranin”.
Duke iu referuar këtij raporti, gazeta shtetërore iraniane Jam-e Jam, akuzoi se, duke pasur parasysh historikun e përfshirjes së supozuar të Bakusë në operacione kundër Iranit ndër vite, dhe dyshimet për bashkëpunimin e saj me Izraelin gjatë luftës së muajit të kaluar, kjo mund të merret si një “provë e qartë” se disa vende fqinje po bashkëpunojnë me Izraelin kundër Iranit.
Gazeta përmendi veçanërisht Azerbajxhanin dhe aleatët e tij, Turqinë dhe Izraelin, si vendet që “po formësojnë dinamika të reja që punojnë kundër interesave të Iranit”.
Sipas saj, Irani do të duhet t’i mbrojë interesat e tij kombëtare me mençuri diplomatike dhe të sigurisë, përfshirë forcimin e marrëdhënieve me fqinjët si Armenia dhe Rusia, si dhe të mbajë një qëndrim të fortë ndaj “provokimeve të Bakusë”.
Teherani po vëzhgon me shqetësim të rritur teksa Azerbajxhani po forcon lidhjet me Izraelin. Në vitet e fundit, partneriteti është zgjeruar ndjeshëm, i shënuar nga bashkëpunimi gjithnjë e më i thellë në fushën e mbrojtjes dhe vendimi i Bakusë për të hapur një ambasadë në Tel Aviv në vitin 2023 – zhvillime që vetëm sa kanë rritur mosbesimin iranian.
Presidenti i Iranit, Masud Pezeshkian, muajin e kaluar i kërkoi Aliyevit që të “hetojë dhe verifikojë” raportet se dronë izraelitë, përfshirë mikro-dronë, kishin hyrë në hapësirën ajrore iraniane përmes territorit azerbajxhanas gjatë luftës 12-ditore që përfundoi me armëpushim më 24 qershor. Aliyev i hodhi poshtë akuzat, duke deklaruar se Qeveria e tij nuk do të lejonte kurrë që territori i Azerbajxhanit të përdorej kundër Iranit./REL
