Më 29 tetor 2024, DANA shkaktoi vdekje dhe shkatërrim në zonën e Valencias, por një komunë e vogël në provincën e Zaragozës u shpëtua falë një dige të ndërtuar nga romakët e lashtë 2.000 vjet më parë. Struktura e shekullit të parë pas Krishtit, siç tregohet në një video që është bërë virale, arriti të devijonte dhe përmbante rrjedhën e vrullshme të ujit dhe baltës, duke penguar që ajo të arrinte në qendrën e afërt të banuar të Almonacid de la Cuba.
Në orët e fundit, një video që tregon një ujëvarë mbresëlënëse përpara një vendbanimi spanjoll është bërë virale në rrjetet sociale, imazhe që parashikojnë një tjetër skenar vdekjeje dhe shkatërrimi, të shkaktuar nga DANA në zonën e Valencias më 29 tetor. Në të vërtetë, ajo që shihet në videon e Isaac Moreno Gallo, e shpërndarë në X, është shpëtimi i komunës Almonacid de la Cuba, një vendbanim i lashtë me pak qindra banorë në provincën e Zaragozës, në komunitetin autonom të Aragonës. Ajo ujëvarë është, në fakt, rezultat i devijimit të rrjedhës së vrullshme të ujit nga diga romake 2.000-vjeçare (e quajtur "presa romane e Almonacid de la Cuba"), që pengoi përmbytjen e lumit Aguasvivas dhe shmangu përfshirjen e qendrës urbane përreth, ashtu siç ndodhi fatkeqësisht në shumë vende të tjera.
Në momentin e shkrimit, numri i viktimave nga fenomeni meteorologjik i jashtëzakonshëm – i përkeqësuar nga ndryshimet klimatike – është rreth 220, sipas të dhënave zyrtare të autoriteteve spanjolle, por ka ende 2.000 persona të zhdukur. Frika është se shumë prej viktimave ndodhen në garazhe nëntokësore plotësisht të përmbytura, në qendra tregtare dhe vende të tjera të ngjashme, si në Bonaire të Aldaya, jo larg Valencias. Shpëtimtarët e kanë quajtur atë “një varrezë”.
Përballë kësaj tragjedie tronditëse, duket e pabesueshme që banorët e Almonacid de la Cuba u shpëtuan nga një strukturë e ndërtuar nga romakët e lashtë në fillim të shekullit të parë pas Krishtit, rreth 2.000 vjet më parë. Ndërtimi i digës ndodhi nën mbretërimin e Gaius Julius Caesar Augustus – i njohur thjesht si Augusti ose Oktaviani – themeluesi i Perandorisë Romake dhe perandori i parë i Romës së Lashtë. Vepra ishte monumentale për kohën dhe mbetet e tillë edhe sot, duke qenë 120 metra e gjatë, 34 metra e lartë dhe 27 metra e gjerë. Kapaciteti i saj për përmbajtje është i konsiderueshëm, duke arritur deri në rreth 6 hektometra kub, ose 6.000.000 litra ujë.
Një kapacitet shpëtues për këtë komunë të vogël spanjolle, duke marrë parasysh se furia e DANA-s – një fenomen i quajtur Depresion Aislada en Niveles Altos, apo “Pika e ftohtë” – pati një ndikim të tmerrshëm në disa zona të Spanjës, ku brenda pak orëve ra sasia e reshjeve që normalisht bie gjatë një viti të tërë. Në zonat më të goditura, reshjet arritën gati 500 milimetra, që do të thotë 500 litra ujë për metër katror. Nuk është për t’u habitur që kemi përballë DANA-n më të rëndë në historinë e Spanjës, edhe pse përmbytje katastrofike kanë ndodhur edhe në të kaluarën (kur nuk ishte i pranishëm ndikimi i ngrohjes globale).
Diga e Almonacid de la Cuba është sot diga më e madhe dhe më e lartë e ndërtuar nga romakët e lashtë që qëndron ende dhe, mbi të gjitha, një nga më të ruajturat. Është një digë tipike me gravitet, e projektuar për të përballuar presionin e ujit duke shfrytëzuar peshën e saj të madhe. Është një lloj ndërtimi i krijuar për të zgjatur gjatë dhe për të ruajtur stabilitetin dhe kapacitetin e përmbajtjes, siç e tregon qartë vepra e realizuar pranë Zaragozës. Së bashku me digën Kallanai, e ndërtuar në Indi në shekullin e dytë pas Krishtit, diga e Almonacid de la Cuba – që nganjëherë quhet thjesht Cuba – është një nga më të vjetrat ende funksionale, edhe pse kjo e fundit u braktis disa dekada pas ndërtimit dhe u modifikua disa herë për të ndryshuar përdorimin e saj.
Për shkak të problemeve të bllokimit të regjistruara disa herë në pellgun e madh të përmbajtjes, diga është shndërruar në një lloj barriere për të devijuar rrjedhën e ujit të lumit Aguasvivas drejt fushave të kultivuara të komunës Belchite, duke përdorur një kanal të lashtë – gjithashtu të ndërtuar nga romakët e lashtë – të gjatë pak më pak se 10 kilometra. Të gjitha këto ndërhyrje i lejuan kësaj dige mijëravjeçare të përmbante efektet katastrofike të DANA-s më 29 tetor dhe të parandalonte që qendra e banuar të përmbytej nga uji, balta dhe mbetjet. Pavarësisht nga frika e madhe e krijuar nga ujëvara gjigante pranë shtëpive, siç tregojnë pamjet e videos virale, në Almonacid de la Cuba nuk pati as viktima dhe as dëme.
