Blloqet e çimentos së shkërmoqur ngrihen si lapidarë të shtëpive të shkrumbuara, në atë që dikur ishte një qytet palestinez. Rrënojat dëshmojnë jetët që kalonin aty: pizhamet me pika, përrallat e lexuara mbrëmjeve, motorët e vizatuar në fletore, fasulet me salcë të ngrëna nga konzervat. Deri në horizont, deri te Mesdheu, Rafahu ka humbur: kanë mbetur vetëm grumbuj inertesh dhe copa kujtimesh të mbetura peng në rrënoja.
Nën to ndodhet një varr i çuditshëm: 7 kilometra i gjatë, një metër i gjerë. Aty, për thuajse njëmbëdhjetë vjet, Hamasi mbajti trupin e Hadar Goldin, togerit izraelit të vrarë gjatë luftës së vitit 2014. Ushtarët e forcave speciale, me fytyra të mbuluara, tregojnë se që prej 18 muajsh kishin vetëm një detyrë: të gjenin trupin e tij. E dinin zonën, por jo se ai ndodhej në një nga rrjetet më të gjera të tuneleve të Hamasit, të gërmuara nën një nga zonat më të dendura të Rripit: depo armësh, qendra komande, 80 dhoma në 25 metra thellësi, me ventilim të sjellë nga sipërfaqja.
Në sipërfaqe, vetëm qentë kanë mbetur besnikë natyrës së tyre. Enden mes tankeve, nuhasin hekurat, shënojnë territorin, por edhe ata duken të humbur: pluhuri u than hundët, oborret e dikurshme nuk ekzistojnë më, ushqimi është pak. Tashmë janë të vetmit zotër të një bote të shtrembër e pa erërat që njihnin.
Tunelet janë të ngushta dhe mbytëse. Pesëmbëdhjetë metra nën rërë, pas një dere metalike, hapet një labirint degëzimesh. Një oficer — i cili kërkon të mbetet anonim, ndërsa ushtria ka shqyrtuar artikullin për moszbulim të të dhënave të ndaluara — thotë se “pas disa kilometrash, tunelet lidhen me ato të Khan Younis”, qyteti ku lindi Yahya Sinwar, arkitekti i masakrës së 7 tetorit. Muret janë të veshura me beton të armuar, në disa pika të mbajtura me trarë druri; walkie-talkie të ndryshkur të Hamasit varen ende në gozhda. Nga këtu drejtonte Brigadën e Rafahut Mohammed Shabana, i vrarë në maj, një vit pas intensifikimit të ofensivës izraelite drejt kufirit me Egjiptin.
Në qendër të Rafahut ndodhej lagjja Shabura, ku një grup i kufizuar gazetarësh ndërkombëtarë arritën të hynin vetëm nën shoqërimin e ushtrisë izraelite — e vetmja mënyrë për të hyrë sot në Gaza, ndërsa akses i pavarur mbetet i ndaluar. Jo larg prej aty qëndron skeleti bardheblu i një shkolle të UNRWA-s. I gjithë ky rajon tashmë është zonë e verdhë nën kontrollin e ushtrisë izraelite: më shumë se gjysma e Rripit. Banorëve u është ndaluar kthimi; vetëm disa qindra civilë mbijetojnë mes rrënojave. Pjesa tjetër — mbi 2 milion njerëz, ndërsa numri i palestinezëve të vrarë ka kaluar 70 mijë — është shtyrë drejt gjysmës tjetër të Rripit, po aq të shkatërruar. Aty, grupet e Hamasit po rikthejnë sundimin e frikës: taksa mbi mallrat e pakta, hakmarrje ndaj klaneve të pabindura, ekzekutime në rrugë të të dyshuarve si “bashkëpunëtorë”.
Donald Trump pretendon se pushtimi izraelit duhet të jetë i përkohshëm. Por kreu i Shtabit të Përgjithshëm, Eyal Zamir, deklaroi dy ditë më parë se “Linja e Verdhë është kufiri i ri” dhe se ushtria “ka liri të plotë manovrimi”. Ndërkohë, kryeministri Benjamin Netanyahu pritet të udhëtojë në Washington për të diskutuar fazat e ardhshme me Trumpin, ndërsa shpreh mosbesim se një forcë ndërkombëtare mund të çarmatosë Hamasin. “Do të na takojë neve”, thotë ai. Për momentin, nuk tërhiqet: një tërheqje në vijën e vjetër do të nënkuptonte jo vetëm rizgjim të konfliktit, por edhe rënien e tij politike, humbjen e mbështetjes së aleatëve më radikalë që e mbajnë në pushtet.
Në një mur, mes rrënojave, dikush ka sprajuar: “Cipora, të dua”. Një zemër e kuqe që bie në sy në mes të grisë së shkatërrimit, të një qyteti ku bombat dhe buldozerët kanë rishkruar edhe vetë peizazhin: duna të reja për tanket, kraterë për të zbuluar tunelet, kodrina të improvizuara për të marrë epërsinë e terrenit.
Prindërit e Hadar Goldinit nuk u dorëzuan kurrë në kërkimin e të birit — 4.118 ditë rresht. I ati, Simha, profesor i Mesjetës në Universitetin e Tel Avivit, më në fund mundi të përmendte emrin e të birit në lutjet e varrimit një muaj më parë, kur Hamasi e dorëzoi trupin si pjesë e marrëveshjes së armëpushimit. Ai vazhdon të fajësojë ata që, sipas tij, nuk vepruan kur duhej: “Kërkuam që qeveritë të ushtronin presion ndaj Hamasit që të na kthenin Hadarin. Nuk vepruan nga frika. Masakra e 7 tetorit mund të ishte shmangur.”
Ndërkohë, të gjithë gjeneralët dhe drejtuesit e shërbimeve që ishin në detyrë atë ditë janë larguar — të gjithë, përveç Netanyahut. Pas 14 vitesh në pushtet, ai vazhdon t’i shmanget çdo përgjegjësie dhe manovron për të mos lejuar një komision shtetëror që do të hetonte vendimin e tij për të lejuar miliona dollarë kesh të hynin në Gaza, të sjella në valixhe nga emisari i Katarit, për të qetësuar situatën dhe për të penguar çdo ide për një shtet palestinez. Motivi mbetet i njëjtë, edhe pse ai publikisht pranon vizionin e “Lindjes së Re” të imagjinuar nga Trump./Corriere della Sera
