After decades on the periphery of international attention, Albania is returning to being a coveted destination for global film productions, thanks to a combination of natural beauty, political will, and policies encouraging the creative industry.
The Albanian film industry is undergoing a metamorphosis that until a few years ago seemed impossible. From a tradition built under the shadow of socialist cinema and cultural isolation, Albania is emerging today as a new player on the global map of audiovisual productions.
The combination of a still-unspoiled landscape, a fiscal climate that is leaning toward foreign investment, and growing interest from major international studios have created a new momentum.
From the beautiful Riviera to the rugged Alps, the country offers a landscape that could serve as a backdrop for any cinematic narrative.
What was once seen as an obstacle, the lack of modern infrastructure, is now being seen as a free field for experimentation, with new investments that are creating competitive conditions with traditional film production centers in the region.
The interest of foreign companies is becoming real. Fiscal policies that provide tax cuts and incentives for international productions have put Albania on the map of major studios, while the local artist community is benefiting from a new flow of ideas, technologies and funding.
Essentially, according to producers, the success of this transition will be measured not by the number of films shot on the coast or in the mountains, but by the ability to build a creative ecosystem that nurtures local talent and turns the film industry from a fluke into a long-term development story.
Given this new wave of interest, experts estimate that the economic impact of this sector could be significant, not only for tourism and the promotion of the country, but also for other supporting sectors such as construction, transportation, technology, and education.
The presence of giant companies and the start of concrete collaborations will create new employment opportunities, increase the demand for specialized professionals, and encourage investments in film infrastructure, a terrain so far completely untapped in Albania.
What is happening?
The recent visit by representatives from NBCUniversal, Warner Bros., Amazon MGM Studios, and the Motion Picture Association brought Albania to another level of attention. It was not a tourist trip, but a real test of the country's logistical and creative potential.
“Albania has all the ingredients to become a vibrant player in the global film ecosystem —unique locations, competitive production costs, and an increasingly broad technical and creative base,” said Grant Van Cleve, president of the American Chamber of Commerce in Albania.
For Neritan Mullaj, executive director of AmCham, this is an opportunity not only for the creative economy, but to showcase Albanian culture and hospitality as a valuable asset in the global market. “The campaign of big names in the film industry is not only a chance for the creative industry, but an opportunity to introduce people and their potential, our culture and hospitality,” he added.
There was no shortage of political messages. “Hollywood is coming to Gjirokastra because now Gjirokastra is not only our pride, but a magical stage where history and passion for art meet the eyes of the world,” said Prime Minister Edi Rama, underlining the symbolic importance that this interest takes on for the country.
He added that major film industry producers from Warner Bros. and Amazon, to Disney, Paramount and NBCUniversal "saw up close a place where God was the architect and man built the magical stage for the art of the image, with the opportunity to include it on the world film map."
The government is trying to reinforce this wave of interest with concrete policies. A new fiscal regime with refunds and tax reductions for international products has come into effect, while a “tax shelter” scheme is expected to be implemented, making Albania more competitive against its Balkan neighbors.
Filming permits have been simplified and political signals aim to show a clear will to position the country as a regional hub.
Blendi Gonxhja, former Minister of Economy, Culture and Innovation, summed it up like this: "This is a business that clearly shows that when favorable conditions are created for investors, through fiscal incentives, simplification of procedures and policies that promote domestic production, the results are tangible and long-term."
Skepticism, however, is not lacking. Albania does not have studios of international dimensions to rival Belgrade or Skopje, already consolidated centers of film production in the Balkans.
Human resources are limited and experience in the global industry is still in its early stages. The risk of the country being reduced to a beautiful “backlot” for foreign productions, without deep involvement, is real.
"Strengthening economic ties with the United States and promoting American investments that foster sustainable growth and innovation are at the heart of AmCham Albania's mission," emphasized Grant Van Cleve, hinting that success cannot come from landscapes alone, but from creating an ecosystem that generates long-term value.
Efforts to avoid this scenario have begun. The opening of the Tirana Training Institute, part of the US-based Catalyst Story Institute, demonstrates an approach to building local capacity. The training programs aim to create professionals who meet international standards.
At the same time, initiatives like #FamTourAlbania brought producers and artistic directors to untouched destinations like Rubiku, Memaliaj, or Valbona, exposing them to the country's visual and logistical potential.
Shqipëria ka një histori kinematografike të ngarkuar me barrën ideologjike të së kaluarës socialiste, por edhe me një disiplinë teknike që mund të shërbejë si themel.
E kombinuar me investime të huaja dhe një vizion strategjik, kjo trashëgimi mund të jetë ura drejt një industrie moderne e të qëndrueshme. Pyetja që mbetet është nëse vendi do të kufizohet në rolin e një skene periferike apo do të arrijë të prodhojë histori autentike për audienca ndërkombëtare.
Nëse Shqipëria arrin të ruajë autenticitetin duke ndërtuar një industri që ushqen talentin vendas dhe prodhon vlera kulturore dhe ekonomike, kinemaja mund të shndërrohet në një mjet të fuqishëm të soft power-it kombëtar.
Buxheti dhe financimet aktuale
Buxheti vjetor i Qendrës Kombëtare të Kinematografisë në Shqipëri është rreth 1.3 milionë euro, shumë më i ulët se ai i Kosovës, që për tri vite kap afërsisht 11 milionë euro. Megjithatë, në dy vitet e fundit, projektet shqiptare kanë fituar rreth 550,000 euro nga bashkëprodhime ndërkombëtare, krahasuar me anëtarësimin në konventa që kushton afërsisht 189,000 euro në vit
Duke pasur parasysh promocionin gjigant që i bëhet turizmit në Shqipëri, mbështetja e projekteve filmike kombëtare dhe ndërkombëtare në bazë të lokacioneve do të ishte promovimi më i mirë që do t’u bëhej zonave të ndryshme. Në të njëjtën kohë, do të diversifikonte klimën e filmit.
Kështu shprehet Andamion Murataj, regjisor, drejtues i Balkan Film Market, i cili shton se, vendi ynë është i disfavorizuar në rajon.
“Të krahasojmë përqindjen e PBB-së që këto vende i dedikojnë filmit dhe kulturës në përgjithësi. Kjo do të ishte mënyra më e qartë dhe më e drejtë për të vlerësuar ku jemi”.
“Skema ‘cash rebate’ është aktualisht në fazën finale të hartimit dhe synimi është i qartë: të jetë një nga më konkurrueset në rajon”, thotë Jonid Jorgji, kreu i Qendrës Kombëtare të Kinematografisë. “Do të jetë një mjet i fuqishëm për tërheqjen e investimeve të huaja, me rregulla të qarta, proces transparent dhe efektivitet në zbatim”.
Ai shton se paralelisht po punohet për të rijetëzuar hapësira publike dhe industriale, si kombinate apo magazina të braktisura duke i kthyer në studio filmike me standarde moderne dhe kosto të përballueshme.
“Po ashtu, diskutohet një regjim i veçantë fiskal për artistët dhe profesionistët e huaj që vendosen në Shqipëri. Synimi është të krijohet një komunitet ndërkombëtar krijues, që e sheh Shqipërinë jo vetëm si lokacion, por si bazë të përhershme pune”, – thekson Jorgji.
Sipas tij, edhe pa aktivizuar skemën e rebate, vendi ynë mbetet një kombinim i rrallë: natyrë e jashtëzakonshme, kosto të ulëta, njerëz të aftë dhe institucione që duan ta çojnë industrinë përpara.
Rreziqet
Rreziku, megjithatë, është i dukshëm. Shqipëria mund të reduktohet në një “backlot” të Holliwood-it, një hapësirë e bukur ku filmohen histori që nuk kanë të bëjnë me kulturën apo shoqërinë shqiptare. Një model i tillë do të sillte fitime afatshkurtra, por do ta linte industrinë vendase në varësi të bujës së të huajve. Sfida e vërtetë është krijimi i një ekosistemi që u jep përparësi talenteve lokale, regjisorëve, skenaristëve, aktorëve dhe që i jep industrisë shqiptare mundësinë të prodhojë për audienca kombëtare dhe ndërkombëtare.
Shqipëria ka qytete tipike të stilit sovjetik dhe relike të braktisura që gjenden në Europën Lindore, por gjithashtu shumëllojshmëri vendndodhjesh që përshtaten me një sërë skenarësh.
Për shembull, Berati, “Qyteti i një mbi një dritareve”, me arkitekturë mahnitëse osmane dhe xhami, mund të shërbejë lehtësisht si skenografi për Lindjen e Mesme. Gjirokastra ka një kështjellë imponuese të shekullit XII që ngrihet mbi qytet.
Apolonia është shtëpia e rrënojave antike greke, si dhe e Kishës dhe Manastirit të Shën Marisë të shekullit XIII. Koleksioni i madh i kështjellave dhe fortesave bizantine në vend, si Kalaja e Porto Palermos apo Kalaja e Gjirokastrës, do të ishin lokacione të shkëlqyera për skenarë mesjetarë ose për shfaqje muzikore të stilit Bollywood.
“Pazari i Vjetër” i Korçës, i rindërtuar pas një zjarri në vitin 1878, është ideal për skenarë të vendosur në shekullin XIX. Bregdeti shqiptar mund të shërbejë si skenë për Greqinë ose Italinë e Jugut, por pa kostot e larta që sjell xhirimi brenda Bashkimit Europian.
Shqipëria ka gjithashtu shumë qytete të vogla që nuk kanë ndryshuar që nga fundi i epokës socialiste, si Rubiku, Memaliaj dhe Cërriku, ku mund të xhirohen skenarë të periudhës së Luftës së Ftohtë me shumë pak ndërhyrje apo skenografi shtesë.
Alpet Shqiptare, me pamje mahnitëse, të mbuluara me pyje të dendura, si dhe gryka e lugina të bukura. Ndër atraksionet kryesore janë Liqeni i Komanit (“Perla e Alpeve Shqiptare”) dhe Parku Kombëtar i Valbonës.
Për shembull, veriu i Shqipërisë ishte vendi ku u xhirua bashkëprodhimi shqiptaro-amerikan i vitit 2017, ‘The Forgiveness of Blood’, me regji të Joshua Marston. Shqipëria ka qenë gjithashtu skena e prodhimit të fundit kinez ‘Balkan Blood’.
Lejet
Ashtu si në çdo vend me një skenë kinematografike ndërkombëtare që po zhvillohet, lejet e xhirimit, të cilat gjetkë mund të ndërlikohen nga burokracia, në Shqipëri janë shumë të lehta për t’u siguruar. Shqipëria përfaqëson një lloj “Lindje e Egër” për kineastët. Ashtu si në shumicën e vendeve, lejet për xhirime në prona private në Shqipëri negociohen rast pas rasti. Ndërsa për pronat shtetërore apo publike, zakonisht kërkohet miratimi nga institucionet përkatëse. Edhe siguracioni ndërkombëtar i prodhimeve është i thjeshtë për t’u menaxhuar: partnerët vendas përdorin siguracionin e tyre, ndërsa ekipet ndërkombëtare janë të detyruara të sigurojnë vetëm anëtarët e huaj të ekipit që nuk janë rezidentë në Shqipëri.
Në dekadat e fundit, Ballkani ka tërhequr gjithnjë e më shumë vëmendjen e industrisë së filmit ndërkombëtar.
Serbia ka ngritur komplekse të mëdha studiosh dhe ofron stimuj fiskalë agresivë, ndërsa Maqedonia e Veriut është shndërruar në një magnet për seriale televizive dhe produksione të mesme, falë kombinimit të subvencioneve dhe aksesit të lehtë në lokacione.
Në këtë garë, Shqipëria e ka nisur vonë, por ofron një aset që fqinjët e saj e kanë më pak: një imazh të paprekur, një terren vizual që nuk është konsumuar ende nga filmat e shumtë të dekadës së fundit.
Për kompanitë e huaja, kostot janë një faktor vendimtar. Sipas regjisorit Andamion Murataj, në Shqipëri, çmimi i shërbimeve mbështetëse, nga qiraja e hapësirave deri te logjistika dhe forca punëtore është ende disa herë më i ulët se në Europën Perëndimore.
“Në një kohë kur shpenzimet e prodhimeve po rriten në mënyrë dramatike, çfarë mund të gjenerohet këtu nuk janë të papërfillshme”, – thotë ai.
Ndërkohë qeveria ka hyrë në lojë duke ofruar politika të reja nxitëse, përfshirë rimbursime për një pjesë të kostove të prodhimit dhe procedura më të thjeshtuara për marrjen e lejeve të xhirimit. Kjo nuk është vetëm një strategji për tërheqjen e projekteve afatshkurtra; është një përpjekje për të ngritur një industri që mund të qëndrojë në këmbët e saj.
Ekspertët pohojnë se përfitimet më të mëdha nuk maten me buxhetin e një filmi të huaj që kalon për disa muaj në vend.
Ato lidhen me zinxhirin e gjatë të efekteve: punësimin e dhjetëra profesionistëve vendas, transferimin e njohurive teknike, rritjen e kapaciteteve të studios lokale dhe, mbi të gjitha, ekspozimin e talentit shqiptar në një treg global.
Shqipëria ka një traditë filmike të konsoliduar gjatë periudhës socialiste, kur kinemaja shërbente si mjet propagande, por edhe si hapësirë artistike për krijues të guximshëm.
“Kjo trashëgimi kulturore, e cila shpesh shihet si pengesë për shkak të bagazhit ideologjik, mund të kthehet në një pasuri: një bazë e fortë njerëzish të trajnuar që sot kanë mundësi të përballen me standarde të reja” – thotë z. Murataj.
Rreziku, megjithatë, është i dukshëm. Shqipëria mund të reduktohet në një “backlot” të Holliwood-it, një hapësirë e bukur ku filmohen histori që nuk kanë të bëjnë me kulturën apo shoqërinë shqiptare.
Such a model would bring short-term profits, but would leave the domestic industry dependent on the whims of foreigners. The real challenge is to create an ecosystem that prioritizes local talent, directors, screenwriters, actors, and that gives the Albanian industry the opportunity to produce for national and international audiences.
The global film industry has experienced strong fluctuations in recent years, initially hit by the pandemic that significantly reduced production and box office revenues, but then gradually returning with a strong recovery.
According to data from the Motion Picture Association (MPA), the global market reached about $33 billion in 2023, an increase compared to 2020–2021, but still slightly below the pre-pandemic record levels when it exceeded $40 billion.
However, the weight of online streaming has increased significantly: streaming platforms have consolidated their positions as major players, generating revenues that have already surpassed the traditional cinema industry in many markets.
Asia, led by China, has captured a large share of the global cinema market, while North America remains the historical and most structured center of the industry. These trends show that the future of film is being built on a new balance between movie theaters, which remain important spaces for premieres and big-budget films, and streaming services that are dictating the pace of mass consumption.
Jonid Jorgji: We are competitive with facilitation schemes, unique landscapes and local talents
