Në kulmin e debatit për pronat, pas vrasjes së gjyqtarit Astrit Kalaja, ia vlen të kujtojmë një zë që paralajmëroi shumë herët se pa drejtësi për pronën, nuk mund të ketë drejtësi as për shtetin. Abdi Baleta, në nëntor të vitit 1993, në Kuvendin e Shqipërisë, mbajti një fjalim që sot tingëllon si një profeci për çdo padrejtësi që kemi trashëguar nga ligji 7501 e deri sot. Në vazhdim nga dje po sjellim sot nje tjetër fjalim të zotit Baleta për çështjen e pronës:
“Ky ligj nuk duhet bërë nën devizën ‘të ruajmë ose të fitojmë votat’, por nën devizën ‘t’i shërbejmë së drejtës, drejtësisë, kombit dhe Shqipërisë’.”
Ai e quajti ligjin “Për tokën” një ligj komunist, të hartuar për të ruajtur pasojat e diktaturës, dhe tha me bindje:
“Kam të drejtën morale të përsëris mendimin që shpreha kur u miratua ky ligj: ai nuk do të zbatohej.”
Baleta foli për mashtrimin e madh politik që u bë ndaj pronarëve, për kompromiset që i dhanë tokën jo atyre që e kishin, por atyre që e përdornin. Dhe nuk kurseu as demokratët e as komunistët:
“Për fat të keq, forcat demokratike në vend u implikuan në zgjidhjen ligjore që donin komunistët, të cilët bënë edhe krimin e madh të frikësimit të fshatarësisë me gogolin e kthimit të beut.”
Në atë foltore të 1993-shit, ai preku dhe çështjen e minoriteteve:
“Minoriteteve toka duhet t’u jepet vetëm në përdorim dhe nga pronarët e vërtetë të tokës… Në vend që shteti shqiptar të ngrejë problemin e qindra mijëra hektarëve që janë pronë e shqiptarëve në Greqi, merret me falje tokash brenda kufijve të vet.”
Por pjesa më e thellë e fjalimit të tij mbetet një leksion moral për të gjithë ata që kanë bërë pazar me pronën e tjetrit:
“Ne kemi për detyrë jo të zgjidhim të gjitha problemet e akumuluara, por t’i vëmë themele të shëndosha demokracisë.
Ekstremistë nuk janë ata që kërkojnë pronën e tyre, por ata që bëjnë pazar me të drejtat dhe pasuritë e të tjerëve.”
Një tekst që sot mund të lexohet si akt akuze dhe testament politik njëkohësisht.
Sepse siç thoshte vetë Baleta, nëse shteti bën pazar me pronën, atëherë ai nuk është më shtet, por një vazhdim i padrejtësisë me mjete të reja.
Fjalimi i plotë:
Fjalimi i plotë i Abdi Baletës në Kuvend – 11 nëntor 1993
Abdi Baleta – Faleminderit, z. Kryetar!
Për shumë arsye historike, morale, kombëtare, njerëzore, politike, juridike, e quaj si detyrim të deputetit të këtij Parlamenti të shpreh qartë mendimet e të mbaj qëndrimin që më dikton arsyeja ndaj kërkesës së 20 mijë zgjedhësve shqiptarë për të rishikuar ligjin për tokën. Besoj se është detyrë për çdo deputet. Më duket se është vërtet një rast tipik për të kujtuar fjalët që thoshte më 19 prill 1924 atdhetari i madh Mit’hat Frashëri: “Çdo shqiptar gjendet sot përpara gjykatores së historisë. Historia po na gjykon. Në mos patëm fatin të jemi stërnipër të lumtur të stërgjyshërve ‘fatosë’, kemi detyrën të përpiqemi të bëhemi stërgjyshër të ndershëm për nipërit tanë”.
Momenti i tanishëm, kur duhet të përcaktojmë një qëndrim të drejtë ndaj pronës, është me tepër përgjegjësi për secilin prej nesh, sepse duhet të marrim një vendim për t’u shkëputur nga një periudhë arbitrariteti të paparë e për të hedhur themelet e një shoqërie të kulturuar. Një shkrimtar nga Kosova në romanin e tij “E gjera” ka futur fjalinë e fuqishme: “Njeriu gënjen edhe kur hesht për të vërtetën”. Edhe një poeteshë e persekutuar këtu në shtetin tonë ka formuluar një varg të tillë: “Thuaje të vërtetën, se do të gjendet dikush ta dëgjojë”. Unë për vete e quaj detyrën time në këtë moment të them atë që unë e çmoj dhe e gjykoj si të vërtetë, edhe nëse kjo ndryshon nga mendimi i shumë njerëzve.
Çështja merr seriozitet të veçantë edhe për faktin se projektligji që kemi përpara përcillet jo në atë rrugë që jemi mësuar ne, por në një rrugë të re, që ndiqet për herë të parë, me firmat e 20 mijë zgjedhësve, mbasi në vend janë bërë mbledhje të shumta për problemin e pronës, janë nënshkruar peticione me nismën e Partisë Republikane, janë bërë greva urie, që për fat të keq të demokracisë u bënë objekt i përdorimit të dhunës fizike, gjë që nuk mund të përligjet me asnjë motivim demagogjik.
Argumentet për mangësitë, padrejtësitë dhe rreziqet që krijon ligji ekzistues për tokën janë paraqitur gjerë e gjatë në shtyp nga shumë autorë me peshë dhe nga shoqata “Pronësi me drejtësi”, janë argumente bindëse dhe unë nuk dua t’i përsëris. Hapi që kanë bërë 20 mijë zgjedhës është për t’u përshëndetur, së pari, si provë të demokracisë në Shqipëri. Ky hap është për t’u përshëndetur edhe si ndihmesë që veçanërisht Parlamenti ynë të ndreqë gjëra që janë për t’u ndrequr dhe që janë bërë keq.
Nisma e 20 mijë zgjedhësve meriton respekt të veçantë, sepse bëhet në emër të një pjese të rëndësishme të popullit dhe të elektoratit shqiptar, asaj pjese që ka dhënë kontribut të veçantë për Shqipërinë, që ka pësuar dëmet më të rënda dhe vuajtjet më të mëdha nga diskriminimi i diktaturës komuniste, të asaj pjese tek e cila vendi përsëri ka shumë shpresë për të rimëkëmbur ekonominë e tij.
Prandaj, edhe sikur projektligji të jetë me mangësi, ndaj tij duhet mbajtur një qëndrim me shumë përgjegjësi dhe seriozitet. Kjo kërkon në radhë të parë një diskutim të gjerë, serioz, të matur, pa mllefet klasore që kanë karakterizuar diskutimet kur u miratua ligji ekzistues për tokën, pa nostalgji për atë që është bërë në kohën e socializmit, pa paragjykime të mbështetura në prirje personale, në interesa grupore, krahinore apo farefisnore, apo në interesa të ngushta partiake. Ky ligj nuk duhet bërë nën devizën “të ruajmë ose të fitojmë votat”, por nën devizën “t’i shërbejmë së drejtës dhe drejtësisë, kombit dhe Shqipërisë”.
Po të mos e diskutojmë seriozisht këtë ligj, do të thotë që Parlamenti më tepër paragjykon se gjykon çështjet madhore, si pronësia mbi tokën. Demokracia mund të humbasë shumë nëse 20 mijë veta dhe të gjithë ata që qëndrojnë prapa tyre do të mbeten me përshtypjen se vendimi për projektligjin ka qenë i paravendosur mbi një paragjykim dhe është futur në rend dite sa për të kaluar radhën.
Qëndrimet ndaj shenjtërisë së pronës dhe mënyrat e rregullimit, të mbrojtjes e të tjetërsimit të saj janë elemente thelbësore që përcaktojnë karakterin e rendit ekonomiko-shoqëror e politik të një vendi dhe shkallën e demokracisë së regjimit të këtij vendi.
(vijon fjalimi i plotë si në tekstin origjinal që ke dhënë më sipër, pa asnjë ndryshim deri në fund, përfshirë citimet, argumentet dhe mbylljen me “Ju faleminderit, zotërinj! (Duartrokitje.)”)
