Një ditë dramatike diplomacie në Kombet e Bashkuara ka nxjerrë në pah përçarjet në rritje mes aleatëve transatlantikë që kur Presidenti Donald Trump u rikthye në skenën globale dhe ndryshoi rrënjësisht politikën e jashtme amerikane.
Tre vjet më parë, kur Rusia pushtoi Ukrainën, Europa nuk kishte një partner më të fortë se Shtetet e Bashkuara.
Por këtë javë, në Asamblenë e Përgjithshme dhe Këshillin e Sigurimit, SHBA veproi kundër aleatëve të saj më të afërt, duke u rreshtuar me Rusinë, Bjellorusinë dhe Korenë e Veriut për të kaluar rezoluta mbi konfliktin në Ukrainë.
Për të shënuar përvjetorin e tretë të pushtimit nga Moska, Ukraina propozoi një rezolutë simbolike në Asamblenë e Përgjithshme, duke kërkuar që 193 vendet anëtare të riafirmonin integritetin territorial të Kievit dhe të bënin thirrje për tërheqjen e trupave ruse, në përputhje me Kartën e OKB-së.
Kjo rezolutë u miratua të hënën, por me më pak mbështetje se vitet e mëparshme, pasi shumë vende abstenuan për të shmangur tensionet e krijuara nga qëndrimi i SHBA-së.
Diplomatët amerikanë i bënë presion vendeve të tjera që të votonin kundër kësaj mase dhe të mbështesnin një rezolutë alternative, e cila përmbante vetëm tre paragrafë të shkurtër. Ajo mbante një qëndrim neutral ndaj luftës, pa fajësuar Rusinë, dhe bënte thirrje për një përfundim të shpejtë të konfliktit dhe një paqe të qëndrueshme.
SHBA e paraqiti këtë rezolutë jo vetëm në Asamblenë e Përgjithshme, ku çdo vend ka një votë të barabartë, por edhe në Këshillin e Sigurimit, ku rezolutat janë ligjërisht të detyrueshme – edhe pse shpesh të vështira për t’u zbatuar. Deri më tani, Këshilli nuk kishte ndërmarrë ndonjë veprim mbi Ukrainën për shkak të të drejtës së vetos së Rusisë.
Europa e Papërgatitur për Lëvizjen Amerikane
Ky veprim e kapi Europën të papërgatitur. Një diplomat europian i tha BBC-së se SHBA u soll si një “bulli” dhe nuk mori parasysh shqetësimet për sigurinë e kontinentit.
Një tjetër diplomat, ambasadori i Sllovenisë në Këshillin e Sigurimit, Samuel Žbogar, tha për BBC se Europa po lufton për t’u përshtatur me ndryshimin e papritur të qëndrimit amerikan dhe shpejtësinë me të cilën Washingtoni po vepron.
“Liderët do të duhet të zhvillojnë një plan për mënyrën se si BE mund të përfshihet aktivisht në gjetjen e paqes, në vend që të reagojë ndaj asaj që po bëjnë të tjerët. Tani është në dorën tonë në Europë që të dalim me një zgjidhje,” tha ai.
Në selinë e OKB-së në Nju Jork, udhëheqësit europianë u përpoqën të kuptonin dhe të reagonin ndaj qëndrimit të ri të SHBA-së.
Ambasadorja britanike, Dame Barbara Woodward, dhe ambasadori francez Nicolas de Rivière, u përpoqën të shtynin votimin në Këshillin e Sigurimit, duke argumentuar se anëtarët e këshillit kishin nevojë për më shumë kohë për të shqyrtuar tekstin dhe për të negociuar.
Reagimi në Këshillin e Sigurimit
Në mënyrë interesante, Kina ishte e gatshme të linte më shumë kohë për diskutime, por SHBA dhe Rusia – të cilat zakonisht janë në anë të kundërta të çështjeve në Këshill – ishin të dyja kundër shtyrjes së votimit.
Anëtarët europianë të Këshillit më pas u përpoqën të propozonin amendamente, siç kishin bërë më parë me sukses në Asamblenë e Përgjithshme, duke detyruar SHBA-në të abstenonte për rezolutën e saj.
Në Këshillin e Sigurimit, SHBA kërcënoi të bllokonte propozimet për të emërtuar Rusinë si agresor, për të riafirmuar kufijtë e Ukrainës dhe për të bërë thirrje për një paqe të drejtë. Sipas SHBA-së, këto amendamente do të dëmtonin synimin e saj për të arritur një marrëveshje dhe do të ushqenin një “luftë fjalësh” në vend që të ndihmonin për t’i dhënë fund konfliktit.
Në fund, SHBA nuk pati nevojë të përdorte veton e saj, pasi Rusia votoi kundër ndryshimeve të propozuara.
Rezoluta neutrale e SHBA-së kaloi, duke thyer tre vjet bllokimi të Këshillit të Sigurimit mbi Ukrainën për shkak të vetos së Rusisë.
Reagimet ndaj Qëndrimit të Ri të SHBA-së
Vetëm disa muaj më parë, do të ishte e paimagjinueshme që rezoluta e parë mbi këtë konflikt të ishte kaq e butë – dhe akoma më pak e pritshme që një tekst i tillë të propozohej nga SHBA, të miratohej nga Rusia dhe të kalonte pa mbështetjen e plotë të pesë anëtarëve europianë të Këshillit.
Shtetet e Bashkuara e cilësuan këtë si një zhvillim të rëndësishëm, pasi ishte hera e parë që Këshilli i Sigurimit miratonte një akt për përfundimin e luftës.
Të tjerët, megjithatë, nuk ishin aq entuziastë.
Richard Gowan, drejtor për OKB-në në grupin “Crisis Group”, tha se pas tre vitesh përshkallëzimi të përplasjes mes Rusisë dhe SHBA-së në OKB, bashkëpunimi mes tyre për të “turpëruar” Europën ishte befasues.
“Sikurse pritej, Presidenti Trump ishte i gatshëm të krijonte tensione në OKB, por kjo tejkaloi pritshmëritë e shumicës,” tha ai.
“Presioni i SHBA-së kundër rezolutës europiano-ukrainase ishte shumë i ashpër. Zyrtarët amerikanë thuhet se kërcënuan me shkurtimin e ndihmave për vendet që nuk pranonin të përputheshin me qëndrimin e tyre. Kjo ka lënë një shije të hidhur mes shumë anëtarëve të OKB-së,” shtoi Gowan.
