The government has announced the goal of becoming a cashless economy by 2030, implying the channeling of most payments towards alternative instruments. Data from recent years show a rapid growth of electronic payments in Albania, but nevertheless, cash payments remain dominant and the government's goal seems ambitious.
One of the major objectives announced by the Prime Minister for his fourth term in office is the shift towards a cashless economy by 2030.
In addition, the Minister of Economy has announced the application of measures to reduce the use of cash in the economy next year.
The goal of a cashless economy means replacing the majority of transactions carried out with physical money with alternative forms of payment, which includes services offered by the banking and financial sector, such as account transfers or card payments.
With the development of technology, transfers from the account can now be made through electronic channels (internet banking), and even card payments at the point of sale have been competing for years with direct payments from the account, via QR Code.
In Albania, payment technology has advanced rapidly in recent years. This has also been reflected in the increase in the number of payments through alternative channels.
However, available data shows that Albania remains an economy dominated by the use of cash in economic transactions.
The dominance of physical money is linked to numerous factors, ranging from informality and tax evasion, the modest level of financial education or the perception that alternative forms of payment are more costly, without often balancing the costs and benefits of each form of payment.
Given the current situation, the goal of moving towards a cashless economy in a five-year timeframe seems ambitious, but, nevertheless, it must first be translated into the right context.
A cashless economy should not be understood as an economy where cash is not used at all, but as an economy where it is used only in a minority of payment transactions.
On the other hand, data shows that even in the most developed economies of Europe, cash remains the main instrument for carrying out economic transactions, although electronic payments are constantly expanding.
Eurozone, 52% of payments are made in cash
According to a survey conducted by the European Central Bank (ECB) with 40,000 participants, 52% of economic transactions in the Eurozone during 2024 were carried out in cash .
In 14 out of 20 Eurozone countries, cash is the most widely used payment method and accounts for between 45% and 55% of transactions in half of the member states.
Comparing countries in the Eurozone, cash use ranges from 22% in the Netherlands to 67% in Malta.
Southern and Eastern Europe remain particularly dominant in cash use , with Italy recording a total of 61%, Spain, with a total of 57% and Slovenia, with 64%.
Northern and Western Europe, including the Netherlands (22%), Finland (27%), Luxembourg (37%), Belgium (39%) and France (43%), are more inclined towards digital payments.
Among the EU's four largest economies, France is the only nation below the Eurozone average of 52% for cash use, while Germany stands just above that, at 53%.
However, measured in value, the share of cash transactions is significantly lower, at 39% of the total in the Eurozone. The share of cash payments ranges from 17% in the Netherlands to 59% in Lithuania.
High reliance on cash , with more than 50% of total spending made in cash, is also observed in Slovakia (56%), Slovenia (56%), Austria (56%), Malta (54%) and Croatia (51%).
Italy (49%), Portugal (47%), Spain (45%), Ireland (44%), Cyprus (43%) and Greece (42%) are at the medium level of reliance on physical money, measured by value.
In six countries, the share of cash is 35% or below, including the Netherlands (17%), Finland (28%), Luxembourg (29%), Germany (30%), France (34%) and Belgium (35%).
The results show that, in terms of monetary value, cash is still important in Central, Eastern and Southern Europe, while Northern and Western Europe rely much more on digital payments.
The ECB also found that cash is the most widely used payment method for small-value purchases, although cards are more often used for payments over 50 euros.
When asked about the perceived advantages of cash compared to card payments, respondents highlighted several reasons.
The main advantage was that “cash is anonymous and protects privacy” (41%), followed by “cash makes people more aware of their spending” (35%), and “cash transactions are carried out instantly” (30%).
Një tjetër prej 28% e të anketuarve tha se përdorën para të gatshme sepse pranohen në më shumë situata, ndërsa rreth një në pesë persona përmendi se paratë e gatshme janë më të lehta ose më të shpejta. Vetëm 18% përmendën paratë cash si më të sigurta.
Dallimet mund të bëhen edhe sipas moshës, pasi klientët më të rinj në përgjithësi ndihen më rehat me metodat e pagesës dixhitale.
Të dhënat tregojnë se konsumatorët nën 40 vjeç përdorën para të gatshme për më pak se 50% të transaksioneve të tyre, ndërsa individët e moshës 65 vjeç e lart kryen 57% të pagesave të tyre me para fizike.
Sa përdoret cash në Shqipëri?
Vlerësime të ngjashme lidhur me përdorimin e pagesave cash në ekonominë në Shqipëri nuk janë të përditësuara. Studimi i fundit i kryer nga Banka e Shqipërisë i takon vitit 2018. Anketimi i kryer në atë periudhë tregoi se rreth 96% e pagesave në ekonominë shqiptare kryheshin në cash.
Duke parë statistikat e përdorimit të instrumenteve alternative të pagesave në vitet e fundit, është e arsyeshme të mendohet se, që prej asaj kohe, shkalla e përdorimit të parasë cash në transaksionet ekonomike duhet të ketë pësuar rënie.
Megjithatë, vrojtimi i kryer në atë kohë nga Banka e Shqipërisë hidhte dritë edhe mbi arsyet pse shqiptarët në masën dërrmuese preferonin paranë cash si formë pagese.
Arsyeja kryesore, sipas anketës, ishte se shqiptarët e konsideronin pagesën cash më të shpejtë dhe më praktike. Argument për mospërdorimin e instrumenteve të tjera të pagesave ishte fakti se shumë konsumatorë e lidhin përdorimin e tyre me kosto shtesë.
Ky tregues sugjeron se, në njëfarë mënyre, për konsumatorët shqiptarë, instrumentet e pagesave jo cash perceptohen si më të kushtueshme se pagesat me cash. Megjithatë, studimi evidentonte se me rritjen e nivelit arsimor ka edhe një rritje të përdorimit të instrumenteve elektronike të pagesave.
Kjo gjetje duket se e adreson mundësinë e rritjes së pagesave jo cash te rritja e nivelit arsimor dhe, specifikisht, te rritja e edukimit financiar. Faktorë të tjerë me ndikim janë edhe niveli i të ardhurave apo statusi i punësimit.
Një nga avantazhet që publiku shqiptar percepton te pagesat elektronike, sipas anketës, është siguria më e lartë krahasuar me transaksionet cash.
40.4% e Lekut është jashtë bankave
Një mënyrë alternative për të vlerësuar përdorimin e parasë cash në një ekonomi është matja e raportit mes parasë jashtë bankave dhe parasë së gjerë ose vlerës totale të parasë së emetuar.
Si vlerë e përgjithshme e parasë së gjerë, në përgjithësi, pranohet agregati monetar M3.
Klasifikimi i agregatit monetar M3 mund të jetë i ndryshëm për ekonomi të ndryshme, në varësi edhe të shkallës së zhvillimit të instrumenteve financiare.
Në Shqipëri, agregati M3 përfshin të gjithë ofertën e monedhës vendase (para jashtë bankave dhe depozita bankare), si dhe vlerën e depozitave bankare në valutë të huaj.
Sipas të dhënave më të fundit të Bankës së Shqipërisë, raporti mes parasë jashtë bankave dhe agregatit M3 në korrik 2025 ishte 24.3%.
Megjithatë, ky raport, në rastin e Shqipërisë ka kufizime serioze, sepse nuk përfshin valutën e huaj që qarkullon jashtë sektorit bankar; ky është element me rëndësi të konsiderueshme, duke pasur parasysh Euroizimin e lartë të ekonomisë shqiptare.
Në rast se raportin e parasë jashtë bankave me ofertën monetare do ta llogarisnim vetëm për Lekun (në raport me agregatin monetar M2), atëherë raporti është ndjeshëm më i lartë, 40.4%.
Në krahasim me Eurozonën, Shqipëria ka një shkallë shumë më të lartë të parasë cash në qarkullim.
Sipas të dhënave më të fundit të Bankës Qendrore Europiane, në gusht 2025, paraja jashtë bankave përbënte 9.3% të agregatit monetar M3 dhe afërsisht 10% të agregatit monetar M2.
Shifrat krahasuese të disponueshme për disa ekonomi të rajonit tregojnë raporte edhe më të ulëta. Në rastin e Serbisë, raporti mes parasë në qarkullim dhe agregatit M3 në gusht ishte 7.6%, por rritet ndjeshëm në raport me agregatin M2, në 14.8%.
Në Maqedoninë e Veriut, raporti mes parasë në qarkullim dhe agregatit monetar M3 ishte 9.9%, ndërsa në raport me agregatin M2 ishte lehtësisht më i lartë, në 11.1%.
Vendi më pranë Shqipërisë, por në nivele gjithsesi shumë më të ulëta, është Bosnjë-Hercegovina, ku sipas të dhënave më të fundit, raporti mes parasë në qarkullim dhe agregatit monetar M2 ishte 20.5%.
Në rastin e Kosovës dhe Malit të Zi nuk ekzistojnë statistika për agregatet monetare, sepse këto vende përdorin Euron si monedhë kombëtare dhe bankat qendrore nuk kanë funksione të emetimit të monedhës dhe të zbatimit të politikave monetare.
Të dhënat e mësipërme tregojnë qartë se Shqipëria ka një peshë shumë më të lartë të parasë jashtë bankave, jo vetëm në krahasim me Eurozonën, por edhe me ekonomitë fqinje të Rajonit.
Transformimi në një ekonomi cashless do të kërkonte reduktim të fortë të treguesve të mësipërm në një kohë shumë të shkurtër.
65% e transfertave bankare bëhen nga interneti
Pavarësisht se Shqipëria ngelet një ekonomi me përdorim të lartë të parasë fizike, statistikat e viteve të fundit tregojnë një rritje të shpejtë të numrit dhe peshës së pagesave elektronike.
Sipas të dhënave më të fundit nga Banka e Shqipërisë, nga rreth 4.4 milionë transferta kreditimi (pagesa) të kryera nga klientët e sektorit bankar për tremujorin e dytë 2025, 65% e tyre ose rreth 2.85 milionë veprime në total u kryen në formë jo-letër.
Transfertat në formë jo-letër përfshijnë transferta që kryhen pa praninë fizike të klientit në bankë, kryesisht nëpërmjet shërbimeve të internet banking dhe mobile banking.
Për të gjithë 6-mujorin 2025, pesha e veprimeve nga kanalet elektronike është rritur në 64% të totalit, ndërsa në gjysmën e parë të vitit të kaluar, ato përbënin rreth 59% të numrit të përgjithshëm të transfertave bankare.
Transfertat elektronike kanë fituar një peshë të konsiderueshme edhe të matura në vlerë.
Rreth 40% e vlerës së përgjithshme të transfertave për 6-mujorin 2025 u krye nëpërmjet internet banking/mobile banking, nga 39% që kishte qenë pesha e tyre në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Në fund të vitit 2024, numri i llogarive bankare të lidhura me internetin arriti në 1.35 milionë, në rritje vjetore me 23%. Tashmë 39% e llogarive bankare aktive janë të aksesueshme nga interneti, nga 34% që kishte qenë ky tregues në fund të vitit 2023 dhe më pak se 20% që ishte në vitin 2020.
Afërsisht 90% e numrit të llogarive bankare të rezidentëve të lidhura me internetin u takojnë individëve. Numri i llogarive të lidhura me internetin për individët u rrit me 23%, ndërsa për llogaritë e bizneseve, rritja ishte edhe më e lartë, me 26% më shumë krahasuar me një vit më parë.
Në tërësi, përdorimi i kanaleve bankare të pagesave nga shqiptarët u rrit më tej në gjysmën e parë të këtij viti.
Sipas informacionit nga Banka e Shqipërisë, për 6-mujorin e parë 2025, individët dhe bizneset kanë kryer pothuajse 28 milionë pagesa në rrugë bankare, në rritje me 24% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
Ndërkohë, vlera totale e transaksioneve arriti në 3.5 trilionë lekë, në rritje me 13% në raport me 6-mujorin e parë të vitit 2024.
Në numër veprimesh, peshën kryesore në veprimet bankare të shqiptarëve vazhdojnë ta zënë pagesat me karta, me rreth 67% të totalit.
Veprimet me kartë ende dominohen nga tërheqjet e parasë cash nga bankomatet, por pagesat me kartë në terminalet POS po rriten me ritme të shpejta në vitet e fundit.
Pagesat me kartë kalojnë tërheqjet nga ATM
Pesha e pagesave elektronike po rritet jo vetëm për transfertat nga llogaria, por edhe për transaksionet në pikat e shitjes (fizike ose virtuale), që kryhen nëpërmjet kartave të pagesave.
Pagesat me kartë po shënojnë rritje të shpejtë edhe këtë vit, madje për herë të parë, ato kanë kaluar në numër tërheqjet e parasë cash në ATM.
Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë, në gjashtë muajt e parë të vitit u regjistruan gjithsej rreth 12.57 milionë pagesa me kartë në terminalet elektronike të shitjes (POS). Numri i pagesave me kartë është rritur me 42% krahasuar me gjashtëmujorin e parë të vitit të kaluar.
Për çdo 100 veprime të kryera me karta pagesash (pa përfshirë veprimet me para elektronike), afërsisht 52 prej tyre ishin pagesa në terminale POS, ndërsa diferenca ishin tërheqje apo depozitime paraje cash.
Meanwhile, the total value of card payments for six months reached 48.3 billion lek, an increase of 11% compared to the same period last year.
Measured in monetary value, card payments accounted for 17.4% of total card transactions, up from 16.3% last year.
In the longer term, the growth is very high. A decade ago, less than 10% of card transactions were POS payments.
Given that the peak tourist period of July - August is associated with an increase in card payments, it is expected that the value of payments for the second half of the year will be higher.
The increase in the number of foreign tourists in recent years is among the main factors influencing the rapid growth of bank card payments in Albania.
However, in addition to the significant impact of tourism, it is estimated that the use of card payments by residents has also been increasing in recent years, especially after the pandemic period.
The increase in market demand for card payments is also accompanied by an expansion of the base of businesses that accept such payments, and it is believed that the tourism sector has given a significant boost to these payments.
According to data from the Bank of Albania, the number of POS terminals accepting card payments in the middle of this year reached 27,969, further increasing by 28.4% compared to the middle of last year.
One of the major global card payment operators, Mastercard, is this year supporting the expansion of card payments with a program to add POS devices with favorable terms for businesses.
The increase in card payments is a positive signal towards reducing the use of physical cash in the economy.
Albania is a country with a high level of cash use, a phenomenon linked to a still insufficient financial inclusion, but also to the considerable level of informality and tax evasion.
According to data from the Bank of Albania, in mid-2024, the number of active cards reached 1.57 million, an increase of 6% compared to the previous year./Monitor.al
