In the dark years of the communist dictatorship, when the fate of the individual depended on biography and not on law, four young girls from Durrës – sisters Iljana, Irena, Ermjoni and Zhaneta Popa – dared to write a long and painful letter to Enver Hoxha. It was 1975, and this letter constitutes one of the strongest testimonies of the state's arbitrariness, injustices and political revenges that the regime exercised over innocent citizens.
According to official documents, the Popa family was labeled as a “family with enemy composition” in 1968. The reason was not related to the girls, but to the parents’ biography: The father, Moisi Popa, was accused of being close to Zogu and later a collaborator with the fascists. He was arrested in 1952 together with his wife, and died in prison.
One brother, Arqile Popa, was sentenced to 10 years in prison for “crimes against the state.” Another brother and two sisters in the family were fugitives in Yugoslavia. This heavy political biography was used to unfairly target the four girls, who had no personal guilt.
On February 6, 1968, the Popa sisters were forcibly removed from their home and taken to the village of Kulla in Sukthi. No reason was given. They write that “the versions were different, but the fact is that they are still keeping us there without any motive.”
Later, the Internal Affairs authorities provided them with documents proving that they had never been officially interned, which deepened the absurdity of the situation.
The hope of return and successive deceptions
In an attempt to return to Durrës, the sisters turned to the Executive Committee, where chairman Halit Nova told them that there was an “order from above” that they be allowed to return. Promises of jobs and housing were numerous, but in practice they floundered for months.
After much searching, an old friend of the family, 93-year-old Sterjo Koxhai, made an apartment available in neighborhood no. 1, out of humanity and compassion for their situation. On July 10, 1975, the sisters moved into the apartment with regular documents.
But just 18 days later, disaster struck again.
A group of eight uniformed and plainclothes police officers, led by the head of passport control, Demir Peza, forcibly evicted the girls. According to their letter, the officers blocked the road to prevent them from going to Tirana to file a complaint, while the residents of the neighborhood were shocked by the unfair treatment they received.
Faced with this situation, the sisters decided to write directly to Enver Hoxha, hoping that he would restore their rights.
letters
Central Committee of the Albanian People's Party
Tirana
As requested by your No. E/222-1 dated 23.08.1975, we inform you that:
In 1968, the Popa family was branded by the government and the neighborhood front organization as a family with enemy composition. Also, the commission created at that time for this contingent was called and asked for their opinion on whether they would leave voluntarily or were interested, and they agreed to leave on their own, so it was not recorded by the internal affairs bodies as an interned family.
The government has placed them in residence and work in the "November 8" Tower sector in Sukth.
This family is of very bad political and moral composition. Their father, Moisi Popa, was closely linked to Zog. With the arrival of the Italian fascists in our country, he became a propagandist of fascism and their house a center of Italians. Financially assisted by the fascists, he became the owner of a pharmacy where he became very rich. After the liberation, they were seriously affected by the reforms of the popular government.
In 1952, Moisiu Popa was arrested along with his wife and sentenced to prison, where Moisiu died while serving his sentence.
Their (daughters') brother Arqile Pop was sentenced to 10 years in prison for crimes against the state. A brother and two sisters have been fugitives in Yugoslavia since 1952, where they are still today.
The Executive Committee of the District Police Office has considered the request of citizen Eleni Popa and with decision No. 114 dated 22.08.1973 has decided not to approve the residence permit in the city of Durres with her family. But they were informed of this and the departure from the city of Durres, according to their claims, was made on the basis of the administrative order of the Durres City Police Office.
First Secretary of the Albanian People's Party
To Comrade Enver Hoxha!
We, the four sisters Popa, Iljana, Irena, Ermjoni and Zhaneta Popa, are natives of Durrës.
We are the granddaughters of Dr. Dhimitër Popa, raised as orphans for 20 years, but the main thing is that we are suffering greatly, being caught up in old, anachronistic issues and constantly taking revenge against us.
Seven and a half years ago, on February 6, 1968, the Competent Bodies of Durrës took action against us, forcibly removing us and sending us under the measure of internment-deportation to our village near the authorities. Why they removed us, the versions were different, but the fact is that they are still keeping us there without any motive.
In the successive demarches that we made for our rights, the Internal Affairs Bodies sent us the relevant documents with which our brother Nikolla Popa and the girls had never been in custody, and also the mother and older brother were released from custody (we are also attaching copies of the relevant documents).
Upon receiving these documents, we approached the City Executive for our return, at that time the Prime Minister's Office also issued instructions for the return of these families. So the Chairman of the City Executive Committee Halit Nova called us and literally said these words:
Kam udhëzim nga naltë për ju që lejohen të ktheheni në Durrës, dhe premtimet qenë të shumta për punë dhe shtëpi, tue na sorollatun sa në një kuadër ke tjetri por unë nuk kam; gjejeni vetë dhe futuni, dhe për këtë na dha një letër për kryetarin e lagjes ku gjetëm banesë (ku po ju vejmë edhe kopjen e letrës).
Banesa që zuam nuk u liria se kishte qeraxhiu mbrenda, kështu që na u desh të kërkonim për një kohë të gjatë banesë tjetër që të stabilizoheshim dhe të ktheheshim në vendlindjen tonë, mbas shumë përpjekjesh banesën e gjetëm ku na e dha një miku i xhaxhait Dr.Dhimitër Popës 93 vjeçari I Sterjo Koxhai tue na thanë se po ju jap banesën se jeni vajza të ëmura të gjitha me raporte mjekësore në moshë martesë dhe Durrsake vendase dhe të rrini sa të doni, nuk dua asnjë lekë prej jush po e bëj këtë të mirë nga ana humanitare.
Në bazë të dokumentave që disponojmë të leje banimit që na ishte dhanë prej kohe pa afat të caktuar, tue pasë gjashtë raporte mjekësore dhe qytetare Durrsake vendase me origjinë, me 10 Korrik 1975 ne u futëm de faktum në banesën që na u dha nga Xha Sterjo në lagjen Nr.1 Blloku Nr. 1 Durrës.
Por fatkeqësisht për ne, ne tashti e muorëm vesht që nuk kishim asnjë të drejtë të jetonim në vendlindjen tonë.
Neve na ishin hequr të gjitha të drejtat që ma garanton Kushtetuta e Republikës Popullore të Shqipërisë si qytetare Durrsake.
Në qytetin e Durrësit komandojnë akoma tarafet e disa kuadrove që për unitet mejtimi (ashtu e dimë ne ashtu e mejtojmë ata), shkelin ligjshmërinë socialiste dhe këto tarafë tue pasë tue e pasë poste qeveri shkelin me brutalitet dhe me forcë të drejtat e ndonjë qytetari që nuk ka as postë as njerëz me influencë që të mbrojë, kështu, që neve nuk na lanë të jetonim në vendlindjen tonë, por, mbas 18 ditëve tue na pru forcat policore ( të veshur me uniform dhe civilë gjithsej 8 veta), me kryetarin e pashaportizimin Demir Pezën në krye na I ngritën plaçkat forcërisht dhe na I dërguan në fshatin kullë dhe kur I thamë që tashti do të drejtohemi në Komitet Qendor ti tregojmë shokut Enver se sip o veproni ju, policët na zinin rrugën që të mos niseshim për në Tiranë dhe ky veprim I tyre kundrejt nesh katër vajzave Durrsake vendase dhe të sëmura bëri një përshtypje shumë të keqe në masën e banorëve të lagjes Nr.1.
Prandaj shoku Enver po ju drejtohemi juve dhe nëpërmjet jush Partisë ti vemë drejtësi çështjes tonë se nuk kemi njerëz me influencë që të na mbrojnë dhe të na ndihmojnë që të gëzojmë të drejtat që gëzon çdo qytetar I Republikës Popullore të Shqipërisë në vendlindjen e tij; se po vuajmë një jetë të tërë tue u hakmarrë kundra nesh për çështje anakronike.
Ishim fëmijë u bëmë vajza në moshë po një avaz nuk po gjejmë derman, nuk po na gjen këmba dhe. Kërkojmë të kthehemi në vendlindjen tonë se jemi të pafajshme. Po plakemi në derë katër vajza pa u martuar senjerëzit kanë frikë të na flasin dhe të na shoqërojnë derisa ne qendrojmë akoma po me atë pozita dhe me këtë të fundit që na I ngritën plaçkat forcërisht me anë të një force policore na I prishën çdo aspect të jetës tonë. Me shpresë që lutja jonë do të merret parasysh, me nderime motrat Popa.
Partia e Punës e Shqipërisë, Komiteti Qendror I dërgon Komitetit Ekzekutiv të K.P të Rrethit Durrës letrën e Eleni Popës drejtuar Enver Hoxhës më 23.08.1975.
Më 13.11.1971
Qytetarit Nikolla Popës pranë Sektorit Kullë Fermes, 8 Nëndori Sukth
Ju njoftojmë se kërkesa e juaj drejtuar Ministrisë së Punëve të Brendshme për tu kther me banim në qytetin e Durrësit nuk është në kompetencat e komisionit të Internim-Dëbimeve, por në kompetencat e Pushtetit të Rrethit Durrës, mbasi juve dhe e gjithë familja e juaj aktualisht nuk jeni të internuar.
Zv. Kryetari I Degës Punëve të Brendshme (Kapllan Shehu).
