Për të shpjeguar për publikun atë çfarë ka ndodhur me transportin e mbetjeve të rrezikshme, VNA pyeti një jurist të fushës që në kushtet e anonimatit na shpjegoi në mënyrë të thjeshtë se cilat janë disa nga procedurat standart që ndiqen në raste të ngjashme si ai me 800 ton mbetje toksike.
Në gjuhën ligjore një subjekt tregtar që prodhon mbetje, qofshin këto të rrezikshme ose jo, quhet gjenerues i mbetjeve. Në rastin e mbetjeve të rrezikshme subjekt tregtar ka detyrimin që të ndjekë fatin e mbetjeve që nga momenti i krjimit të tyre deri në momentin e asgjësimit ose përdorimit të tyre në një process tjetër.
Për mbetjet e rrezikshme kalimi i tyre nga gjeneruesi tek një subjekt tjetër që do t’i asgjësojë apo përdorë ato shoqërohet gjithnjë me një kontratë të shkruar, e cila ndër të tjera depozitohet edhe në Agjensinë Kombëtare të Mjedisit, si autoriteti i vetëm shtetëror që monitoron në kohë reale zbatimin e kontratës.
Kontrata ka për qëllim t’i tregojë autoriteteve shtetërore pikën e nisjes së mbetjeve, pikën e mbërritjes së tyre dhe hallkën e ndërmjetme që është transportuesi.
Në rastin e transportit ndërkombëtar të mbetjeve (të rrezikshme ose jo) përveç elementëve të cituar më lart, në zinxhirin ndërmjet pikës së nisjes dhe pikës së mbërritjes përfshihet dhe autoriteti doganor. Ky i fundit, si për cdo product tjetër që del apo hyn në Shqipëri kontrollon dokumentacionin e produktit, kodin doganor të tij si dhe ekzistencën ose jo të pagesave që duhet të kryhen për eksportin e produktit.
Mbetjet e rrezikshme, si çdo product tjetër që i nënshtrohet kontrollit doganor, duhet të plotësojnë një numër dokumentash që përbëhen më së paku nga fletëanaliza dhe deklarata doganore (që përmban edhe kodin doganor të produktit, ose e thënë ndryshe kodin me të cilin identifikohet lloji i produktit që po eksportohet). Në rast se në deklaratën doganore rezulton që kodi doganor është ai i mbetjeve (të rrezikshme ose jo) është e nevojshme që dokumentacionit t’i bashkëngjitet edhe autorizimi i posaçëm i Ministrisë së Mjedisit.
Ngarkesa prej më shumë se 100 kontenierësh e nisur nga Porti i Durrësit, e cila nuk rezulton të jetë as e para dhe as e vetmja sipas të gjitha burimeve doganore të kontaktuar nga VNA nuk është deklaruar si ngarkesë mbetjesh të rrezikshme. Duke na bërë të dyshojmë se jemi në kushtet e falsifikimit të dokumenteve nga shoqëria eksportuese e mbetjeve e për pasojë kryerjen e disa veprave penale në fushën doganore.
Ndoshta për këtë arsye administrata doganore, me publikimin e lajmit për dërgesën me mbetje të rrezikshme toksike e cila ka marrë rrugën e kthimit për në Shqipëri ka vendosur që ta referojë në Prokurorinë e Durrësit veprën penale.
Sigurisht që mund të ketë dhe pista të tjera për sa kohë autoritetet përgjegjëse heshtin në kor duke shtuar dyshimet se në të gjithë skandalin janë përfshirë hallka përgjegjëse që tashmë duan të lajnë duart nga përgjegjësia. I takon organeve të drejtësisë të hetojnë dhe të hedhin dritë mbi të njohurat dhe mbi të panjohurat e këtij skandali. Që mbi të gjitha është një burim i madh dhe i rrezikshmëm dëmi për shëndetin e qytetarëve.
