Abdi Baleta, the renowned Albanian diplomat and intellectual, has passed away, but his public legacy of thought remains alive in every page of the writings he left behind. One of them is his May 2015 analysis entitled “Real Concerns from the Special Courts,” a profound reflection on the idea of establishing a special court for war crimes in Kosovo.
In this article, Baleta reveals with rare clarity his concerns about foreign interference in Kosovo’s judicial sovereignty and warns of the danger that “foreignly commanded justice” could become a political tool to undermine its independence. He places the debate in a broader historical context, linking “special courts” to the experiences of Nuremberg, The Hague, and failed experiments in international justice, to argue that true justice can only be built on the foundations of national independence.
The article, published in the column "Kronikë Kohe", remains today a testament to Abdi Baleta's critical, prescient and deeply national approach — a voice that, although extinguished, continues to resonate in today's debates on justice, sovereignty and the fate of the Albanian state in Kosovo.
VNA brings back this article in full today.
"REAL CONCERNS FROM THE "SPECIAL COURTS""
The news about the developments and problems of Albania are becoming more and more disappointing, more irritating and more worrying every day. In Europe, a vicious psychosis is being increasingly inflated about the danger of "Greater Albania", inappropriate propaganda is being made about the troubles and evils that Albanians are bringing to Europe. Absurd diplomatic actions and political-legal projects are also being devised, which aggravate and devastate without any reason the state of suspense in which the Albanian nation has remained due to the fragmentation. The project for the establishment of criminal "Special Courts" in Kosovo, which has already caused many tensions in Albanian politics and society and has brought new complications to the fragile statehood of Kosovo, also makes us think this way.
* * *
1. The terminology “special court” is quite vague. It reminds one of the courts of the time of the religious inquisition, the brutal political punishments during revolutions, the reprisals after the overthrow of power by coups in various countries. This terminology is harsh to the ears of people in Albania, because it reminds them of the partisan courts, which handed down death sentences in vain, as well as the “special courts” that the communist regime immediately set up to liquidate its political opponents.
2. The very name “special court” violates the meaning of the trial process, which should normally be carried out through a complex system of courts of different levels, with close hierarchical ties within a unified legal system and according to standardized procedural practices. “The purpose of the trial is to provide justice and nothing else. Any other goal, even the noblest, such as that formulated by Robert G. Storey, executive counsel at the Nuremberg trial, as the highest goal of this trial to expose the Hitler regime before the court of history, only removes human activity from the sphere of law enforcement, which means: to weigh the accusation made against the accused, to judge him and determine the punishment.” (Hannah Arendt, “Eichmann in Jerusalem. A Report on the Banality of Evil”, 1963, cited according to the 2006 reprint, p. 253). The Nuremberg Trials were created to punish the main Nazi war criminals, but in reality they were more of a political-legal mechanism than a proper court. This trial served as a catalyst for the international initiative (initially French) to establish a War Crimes Tribunal in the former Yugoslavia. This was also in fact more of a political-diplomatic step to convince public opinion that the democratic world was not remaining indifferent to the wars and genocides in Europe at the end of the 20th century. Formally, this Court still functions, but it has lost its original values and authority.
3. The experiences of the Nuremberg Trials, the Eichmann Trial in Jerusalem (1963), and the Hague War Crimes Tribunal for the former Yugoslavia prove that international criminal “special courts” are more of a deviation from normal justice than justice on a higher level. They have produced more political-diplomatic than legal consequences. The Hague Tribunal for the former Yugoslavia is the most unsuccessful attempt at international criminal justice, because it openly departed from the Nuremberg principles, when it embarked on the wrong path of equating the victim with the executioner. Albanians, rightly, have welcomed with indignation and anger such an international judicial injustice that was done primarily to their detriment (see “Haradinaj and The Hague. Articles, positions, political journalism from the Tirana press”, prepared by Mehmet Gëzhili and Rasim Selmanaj, 2005).
10 years ago I wrote: “Sitting in the dock of Albanian fighters, the Hague Tribunal is practically punishing the KLA, punishing the people of Kosovo, for rising up in the fight for self-defense and freedom. It is a kind of revenge that pleases the Serbian aggressors, that gives them the opportunity to justify their crimes. It is a warning to all those who dare to take up arms for freedom that they will be accused of war crimes just like their aggressors and captors. In this respect, there can be no justice in the actions of the Hague Tribunal… if this path of reasoning and action is followed, as is being done in The Hague with the KLA fighters, then along with the Nazis, the Russian, American, and English generals should have been tried at the Nuremberg trial, because they had ordered the bombing of Dresden, had killed German soldiers, Russian deserters, Americans, and other spies. Then we need NATO pilots who 'mistakenly' bombed a caravan of Albanian refugees should also be tried, American soldiers should also be tried for the bombing of Fallujah and other actions in Iraq, etc., etc.” (“Rimëkembja”, March 11, 2005).
4. The above concerns cannot be considered overcome even now, in 2015, when projects have been made to establish international criminal “special courts” within the independent state of Kosovo, with the primary mission of trying and punishing crimes committed by KLA fighters. The “assurances” that are given that this is only about trials of individuals and that these courts do not intend to tarnish the KLA and the liberation war of the Albanian people cannot be reassuring to public opinion and are needed as justification by Albanian lawyers and politicians who agree with the establishment of these “special courts”, which could have some meaning if they were established in Serbia. However, they are keeping alive the bad spirit that was created in the Hague Tribunal to the detriment of the liberation war of the Albanian people, by equating the victim with the executioner in guilt. In fact, this evil spirit goes further, because it only means that the punishment of the Albanian victim makes the Serbian executioner feel more relieved.
5. Kosova nuk ka nevojë sot për këto eksperimentime gjyqësore sui generis. Asaj nuk mund t’i vijë realisht në ndihmë një pushtet tjetër penal special ndërkombëtar ekstraterritorial, që do të ishte një shmangie tjetër e tepërt nga përpjekjet e përgjithshme për përsosjen e shtetshmërisë së pavarur të Kosovës. Një pushtet i tillë special penal ndërkombëtar do të ishte një pengesë e re në rrugën drejt krijimit të atij pushteti gjyqësor të mirëfilltë, normal dhe efikas, rrënjësisht të ri, me burime njerëzore profesionale të vetë Kosovës, për të cilin ka nevojë të ngutshme Kosova. Ndërtimi i një pushteti të tillë gjyqësor, rrënjësisht të ri, në Kosovë është një ndërmarrje politiko-juridike e vështirë dhe e ndërlikuar, që nuk arrihet shpejt. Kështu ka ndodhur në të gjitha rastet kur janë krijuar shtete të reja ose janë përmbysur sistemet juridike të një shteti. Edhe 100 vjet pas shpalljes së pavarësisë dhe një çerek shekulli pas hyrjes në rrugën e zhvillimeve demokratike, Shqipëria vuan shumë nga mungesa e një pushteti gjyqësor serioz, efikas, demokratik dhe të besueshëm. Drejtësidhënia në Shqipëri ende nuk ka shpëtuar nga trashëgimia e keqe e së kaluarës diktatoriale enveriste të vendit. Me sa duket, në pushtetin gjyqësor trashëgimia e një sistemi të përmbysur mbijetuaka më fort dhe më gjatë. Disa vjet pasi ishte vënë në veprim drejtësidhënia denazifikuese e Nurenbergut “Vlerësohej se nga 11,500 gjyqtarë në Bundesrepublik, 5,000 kishin qenë aktivë në gjykatat e regjimit të Hitlerit” (Hanna Arendt “Eichman in Jerusalem...” f. 16).
6. Gjatë 17 viteve pas çlirimit nga sundimi serb (pra nga edhe nga juridiksioni penal i pushtuesit serb) drejtësidhënia në Kosovë nuk ka qenë e mundur të vihej si duhej në rrugën e mbarësisë, por është dëmtuar rëndë nga një pushtet gjyqësor i hallakatur, i laramanizuar në skajshmëri, me gjithfarë shartimesh normative, strukturore e funksionale ndërkombëtare. Nuk u vërtetuan shpresat që lindën fillimisht se në Kosovë procesi i ndërtimit të pushtetit gjyqësor do të ecte më mirë e më shpejt, nën kujdestarinë dhe me ndihmën e mekanizmave demokratike ndërkombëtare. Gjatë një dhjetëvjeçari në Kosovë sundoi “drejtësidhënia unmikase”, një mishmash elementësh ligjorë e njerëzorë nga gjithë bota, me huazime të mëdha nga praktikat e huaja. Kjo drejtësidhënie, që e zbatonte UNMIK-u, ishte më shumë në funksion të afirmimit të veprimit të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së për të mbajtur hapur çështjen përcaktimit të statusit përfundimtar të Kosovës. Pra, nuk synohej përgatitja e një pushteti gjyqësor për një shtet të pavarur në Kosovë dhe nuk përjashtohej mundësia e rikthimit të sistemit gjyqësor serb. Kosova provoi më shumë rrëmujë se stabilitet gjyqësor nga dhënia e drejtësisë nën UNMIK-un.
7. Pasi Kosova u njoh shtet i pavarur e sovran, në vitin 2008, lindi nevoja për të qartësuar edhe problemet e pushtetit gjyqësor. Por, trashëgimia unmikase, për inerci dhe me qëllime politike ndërkombëtare, nuk u fshi tërësisht. Përkundrazi, kjo trashëgimi u ruajt dhe u kultivua më tej në kuadër të funksioneve të EULEX-it, që zëvendësoi UNMIKU-un, me misionin që të vinte në jetë “Planin Ahtisaari”, i cili shërbeu si bazë juridike ndërkombëtare për shpalljen dhe njohjen e Kosovës si shtet i pavarur, por në të njëjtën kohë e bëri këtë shtet të paqeverisshëm në mënyrë vërtet të pavarur. Rrjedhojat negative të këtyre zhvillimeve në Kosovë i ndjeu më shumë pikërisht pushteti gjyqësor, që mbeti nën kontrollin e rreptë të EULEX-it, siç kishte qenë dhe nën atë të UNMIK-ut. EULEX-i u bë në fakt UNMIK-2 në fushën e drejtësidhënies. Pushteti gjyqësor në Kosovë përsëri nuk përftoi fizionominë e vet të plotë e nuk ushtroi pavarësinë e vet. Kosovës iu imponua për herë të dytë një sistem hibrid drejtësidhënie, kur hallkat ndërkombëtare e gjoja vendore kanë penguar shpesh njëra-tjetrën. Ndodhi që drejtësidhënia e UNMIK-ut dhe ajo e EULEX-it për 17 vjet nuk shqyrtuan e nuk dhanë zgjidhjen e duhur as për çështjet më madhore të përfolura shumë për implikimet e njerëzve të UÇK-së në veprimtari kriminale për përfshirjen e drejtuesve politikë të Kosovës në çështje të rënda korrupsioni etj. Dhe, ja tani, me arsyetimin se këto çështje duhen sqaruar e zgjidhur pa patjetër është projektuar krijimi i një sistemi të tretë të drejtësisë së komanduar nga ndërkombëtarët, nën emërtimin “gjykata speciale” penale.
8. Ky cikël i tretë i “drejtësidhënies së komanduar nga jashtë” në Kosovë ndjek të njëjtën brazdë veprimi politik për ta hipotekuar edhe më tej shtetshmërinë e pavarur të Kosovës, pikërisht në pikën më të ndjeshme, në pushtetin gjyqësor, nëpërmjet të cilit mund të kontrollohen më lehtë e të vihen në vështirësi të gjitha pushtetet e tjera dhe të gjithë pushtetarët e politikanët e Kosovës, që mund të hedhin ndonjë vickël para ndërkombëtarëve. Po afrohet koha e mbarimit të mandatit të EULEX-it (UNMIK-2). Por, disa faktorë ndërkombëtarë nuk kanë dëshirë ta lënë Kosovën të ecë lirshëm në rrugën e vet si shtet sovran dhe përpiqen të vendosin në këmbë vargonj të rinj dhe të kënaqin pretendimet e Serbisë për të ruajtur disa hije të sovranitetit të saj mbi Kosovën. Për këtë duket se janë sajuar edhe “Gjykatat Speciale” ose drejtësidhënia sipas skemave të përpunuara gjatë “diplomacisë Eshton në Bruksel”, që është njëfarë largimi nga rregullimet e “Planit Ahtisaari” drejt rregullimeve që përmban Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit.
Para se bisedimet shqiptaro-serbe në Bruksel të kalonin nga faza e tyre teknike në fazën politike, kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi u bë tabelë qitjeje në një fushatë akuzash nga eurodeputeti zviceran Dik Marti, për trafikim të organeve të serbëve të vrarë, sipas hist(o)erisë që kishte prodhuar më parë ish-kryeprokurorja e Gjykatës së Hagës, zviceranja Karla del Ponte. Dëgjueshmëria shembullore e Thaçit ndaj “diplomacisë Eshton” ka bërë që deri tani diplomacia europiane të heshtë për akuzat e lëshuara havadan nga Dik Marti. Por, ato janë mbajtur me kujdes në sirtar, si mjet shantazhi në rast se nuk përparon projekti i “gjykatave speciale” dhe nuk shkohet përpara me pazaret e tjera në Bruksel. Tashmë ka dalë qartë se dërgimi për gjykim në Hagë i Haradinajt, kur ishte kryeministër i Kosovës, ishte pjesë e skenarëve për manipulim ndërkombëtar të luftës për pushtet në Kosovë. Shenjat janë të dukshme – se ngritja e “gjykatave speciale” tani në Kosovë shërben për manipulim tjetër ndërkombëtar të luftërave të reja edhe më të shëmtuara për pushtet në Kosovë.
9. Serbia, Rusia dhe kundërshtarët e tjerë të njohjes së pavarësisë së Kosovës vazhdojnë të këmbëngulin se problemet që kanë lidhje me Kosovën duhen trajtuar edhe më tutje rreptësisht në kuadër të Rezolutës Këshillit të Sigurimit 1244. “Gjykata speciale” në Kosovë u shkojnë për shtat skemave të diplomacies serbo-ruse, meqenëse shërbejnë si hap drejt rikthimit te drejtësidhënia unmikase, edhe pasi të mbarojë misioni i EULEX-it, përderisa formohet një pushtet gjyqësor paralel, me një status të veçantë mbi pushtetet e tjera, që madje nuk i nënshtrohet as vetë Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, brenda së cilës do t’u krijuaka një minigjykatë shemër kushtetuese. Me pak fjalë, këto janë hapa që brenda shtetshmërisë ekzistuese të Kosovës të ngrihet një shtetshmëri e dytë paralele.
10. Këmbëngulja e faktorëve ndërkombëtarë për krijimin e “gjykatave speciale” në Kosovë duhet t’i rrisin dyshimet shqiptare se prapa këtij projekti mund të fshihen skenarë për njëfarë revizionimi të vetë procesit të njohjes së pavarësisë së Kosovës, për ta shtyrë kontrabandë pavarësinë, tashmë të njohur ndërkombëtarisht drejt ndonjë “statusi special”, siç kërkon Serbia. Në mjediset politike proserbe të Europës janë shpeshtuar zërat se “njohja e pavarësisë së Kosovës paska qenë e nxituar dhe e parakohshme”. Disa diplomaci europerëndimore, madje dhe ajo amerikane, po i shtojnë përkëdheli bajate Serbisë, me shpresën që ta mbajnë sa më larg planeve ekspansioniste ruse në Europë e në Ballkan. Në Europën perëndimore janë rritur edhe mëritë që SHBA në vitet 1999 dhe 2008 i tërhoqën gati me shtrëngim pas strategjisë së vet në vendimmarrjen për çlirimin e dhe për njohjen e pavarësisë së Kosovës. Ka shumë shenja që tregojnë se erërat nuk janë të mira për lundrimet politike dhe diplomatike shqiptare.
11. Fortunately, the project for “special courts” has been met with concerns and well-founded opposition from several political and opposition forces and from a broad public opinion in Kosovo. Even the rulers, politicians and lawyers who support it, seem to be acting out of necessity, in the context of fulfilling their official duties to cooperate with internationals for the good of Kosovo. But they cannot shake the suspicion that it is also the strong ambitions for power that determine this behavior. We do not know if any civic and professional concerns have ever arisen among the members of the Constitutional Court of Kosovo, which has so far presented itself to the Albanian public opinion as the institution most willing to advocate for the project of “special courts” in Kosovo. Surprisingly, the Constitutional Court of Kosovo, even in other cases of problems of a sharp political-legal nature, has left the impression of the institution most obedient to internationals. Kosovo has a very bitter experience from the past with the soothing advice given by some "elite" politician-jurists in moments of delicate decision-making.
12. The danger to the independent and sovereign statehood of Kosovo cannot be hidden by the usual demagogy about the alleged international and constitutional legal basis for the creation of “special courts” in Kosovo. These courts cannot be accepted even for the presumed benefit they will bring in cracking down on certain criminal offenses or in punishing certain individuals who have been seriously accused so far. The weaknesses and failures of the political, social and legal forces in Kosovo to do justice at home will not be cured by international “special courts”.
May, 2015 (Column “Time Chronicle”, 36)
