In a small village in Switzerland's beautiful Loetschental valley, Matthias Bellwald walks down the main road and is greeted every few steps by locals who smile, offer a handshake or a friendly word. Bellwald is the mayor, but this is not his village. Two months ago, his home, three miles away in Blatten, was wiped off the map when part of the mountain and glacier collapsed into the valley.
The village's 300 residents had been evacuated days earlier after geologists warned that the mountain was increasingly unstable. But they lost their homes, church, hotels and farms. Lukas Kalbermatten also lost the hotel that had been owned by his family for three generations. "The village feel, all the little alleys with houses, the church, the memories you had playing there as a child... all of that is gone."
Today, he lives in a rented apartment in the village of Wiler. Bellwald also has a temporary office there, where he oversees the massive cleanup operation — and reconstruction. The good news is that he believes the site can be cleared by 2028, with the first new homes ready by 2029. But that comes at a high price. Rebuilding Blatten is estimated to cost hundreds of millions of dollars, perhaps as much as $1 million (USD) per resident.
Voluntary contributions from the public quickly raised millions of Swiss francs to help those who had lost their homes. The federal government and the canton also pledged financial support. But some in Switzerland are asking: is it worth it? Although the disaster shook Switzerland, about two-thirds of the country is mountainous, and climate scientists warn that glaciers and permafrost - the glue that holds mountains together - are melting as global temperatures rise, making landslides more likely. Protecting the areas will be costly.
Switzerland spends almost $500 million a year on protective structures, but a 2007 report for the Swiss parliament suggested that true protection against natural disasters could cost six times that much. Is this an investment worth it? Or should the country — and its residents — seriously consider the painful prospect of abandoning some of their villages?
The day the earth shook
The Alps are an integral part of Swiss identity. Each valley, like the Loetschental, has its own culture. Kalbermatten took pride in showing hotel guests the ancient wooden houses in Blatten. Sometimes he would teach them a few words of Leetschär, the local dialect. The loss of Blatten, and the prospect of losing others like it, has many Swiss wondering how much of those Alpine traditions might disappear.
Today, Blatten lies under millions of cubic meters of rock, mud, and ice. Above it, the mountain remains unstable. When first evacuated, the residents of Blatten, knowing that their homes had stood there for centuries, believed it was simply a precautionary measure. They thought they would be back home soon.
Fernando Lehner, a retired businessman, says no one expected the scale of the disaster. "We knew there would be a landslide that day... But it was just unbelievable. I would never have imagined it would come down so quickly."
"And that explosion, when the glacier and the landslide came crashing down into the valley, I'll never forget it. The earth shook."
Landslides are "more unpredictable"
The residents of Blatten, eager to get their homes back as soon as possible, don't want to talk about climate change. They stress that the Alps are always dangerous and describe the disaster as a once-in-a-millennium event. But climate scientists say global warming is making Alpine life more dangerous.
Matthias Huss, a glaciologist with the Zurich Federal Institute of Technology as well as the glacier monitoring group Glamos, argues that climate change was a factor in the Blatten disaster.
"The melting of permafrost at very high altitude led to the collapse of the peak," he explains.
"This mountain peak collapsed onto the glacier… and also the retreat of the glacier led to the fact that the glacier stabilized the mountain less efficiently than before. So climate change was involved in every aspect."
Geological changes unrelated to climate change also played a role, he admits - but he stresses that glaciers and permafrost are key stabilizing factors across the Alps. His team at Glamos has monitored a record-breaking glacier retreat in recent years. And average Alpine temperatures are rising.
In the days before the mountain collapsed, Switzerland's zero-degree threshold - the altitude at which the temperature reaches freezing point - rose above 5,000 meters, higher than any mountain in the country.
"It's not the first time we've seen large landslides in the Alps," says Mr Huss. "I think what should worry us is that these events are becoming more frequent, but also more unpredictable."
A November 2024 study by the Swiss Federal Research Institute, which reviewed three decades of literature, agreed that climate change was "rapidly altering high mountain environments, including changing the frequency, dynamic behavior, location and magnitude of alpine mass movements", although quantifying the exact impact of climate change was "difficult".
More villages, more evacuations
Graubünden është rajoni më i madh turistik në Zvicër dhe është i njohur për skiatorët dhe alpinistët për natyrën e tij të paprekur, pamjet alpine dhe fshatrat e bukura. Lojërat Olimpike Dimërore u pritën këtu dy herë - në vendpushimin luksoz të Shën Moritzit - ndërsa qyteti i Davosit pret çdo vit liderët botërorë për Forumin Ekonomik Botëror.
Një fshat në Graubünden ka një histori të ndryshme për të treguar. Brienz u evakuua më shumë se dy vjet më parë për shkak të shenjave të paqëndrueshmërisë së rrezikshme në malin sipër. Banorët e saj ende nuk kanë mundur të kthehen dhe në korrik, shirat e rrëmbyeshëm në të gjithë Zvicrën i bënë gjeologët të paralajmëronin se një rrëshqitje dheu dukej e afërt.
Diku tjetër në Zvicër, mbi vendpushimin e Kanderstegut, në rajonin Bernese Oberland, një shkëmb është bërë i paqëndrueshëm, duke kërcënuar fshatin. Tani banorët kanë një plan evakuimi. Edhe atje, shirat e rrëmbyeshëm këtë verë ngritën alarmin dhe disa shtigje ecjeje deri në liqenin Oeschinen, një atraksion turistik i njohur, u mbyllën. Disa fatkeqësi kanë marrë jetë njerëzish. Në vitin 2017, një rrëshqitje masive shkëmbinjsh ra pranë fshatit Bondo, duke vrarë tetë alpinistë.
Që atëherë, Bondo është rindërtuar dhe rifortifikuar me një kosto prej 64 milionë dollarësh. Që në vitin 2003, fshati Pontresina shpenzoi miliona dollarë për një digë mbrojtëse për të mbështetur shkrirjen e ngricës së përhershme në malin sipër. Jo çdo fshat alpin është në rrezik, por paparashikueshmëria e dukshme po shkakton shqetësim të madh.
Debati rreth zhvendosjes
Blatten, si të gjitha fshatrat malore zvicerane, u hartëzua dhe u monitorua rreziku; kjo është arsyeja pse 300 banorët e tij u evakuuan. Tani, po bëhen pyetje edhe për të ardhmen e fshatrave të tjerë. Pas katastrofës, pati një shpërthim të madh simpatie. Por çmimi i mundshëm i rindërtimit të saj erdhi edhe me dyshime.
Një editorial në gazetën me ndikim Neue Zürcher Zeitung vuri në pikëpyetje modelin tradicional - dhe kushtetues - të shpërndarjes së pasurisë së Zvicrës, i cili merr të ardhurat nga taksat nga qendrat urbane si Cyrihu për të mbështetur komunitetet e largëta malore.
Artikulli i përshkroi politikanët zviceranë si të “kapur në një kurth empatie”, duke shtuar se “meqenëse incidente të tilla po bëhen më të shpeshta për shkak të ndryshimeve klimatike, ato po trondisin gatishmërinë e njerëzve për të paguar për mitin e Alpeve, i cili formëson identitetin e kombit”.
Sugjeroi që njerëzit që jetojnë në zona të rrezikshme të Alpeve duhet të marrin në konsideratë zhvendosjen. Ruajtja e fshatrave alpine është e kushtueshme. Dhe Neue Zürcher Zeitung nuk ishte e para që vuri në pikëpyetje koston e shpëtimit të çdo komuniteti alpin, por toni i saj zemëroi disa.
Ndërsa tre të katërtat e zviceranëve jetojnë në zona urbane, shumë prej tyre kanë lidhje të forta familjare me malet. Zvicra mund të jetë një vend i pasur, shumë i zhvilluar dhe me teknologji të lartë tani, por historia e saj është rurale, e shënuar nga varfëria dhe kushtet e vështira të jetesës. Uria në shekullin e 19-të shkaktoi valë emigrimi.
ZKalbermatten shpjegon se fjala "heimat" është jashtëzakonisht e rëndësishme në Zvicër. "Heimat është kur mbyll sytë dhe mendon për atë që ke bërë si fëmijë, vendin ku ke jetuar si fëmijë."
"Është një fjalë shumë më e madhe se shtëpia."
Pyetni një zviceran që jeton prej dekadash në Cyrih ose Gjenevë, apo edhe në Nju Jork, se ku është vendbanimi i tij/saj, dhe për shumë njerëz, përgjigjja do të jetë fshati ku kanë lindur. Për Kalbermatten dhe motrën e vëllezërit e tij, të cilët jetojnë në qytete, heimat është lugina ku njerëzit flasin Leetschär, dialektin që të gjithë ende e ëndërrojnë.
Frika është se nëse këto lugina shpopullohen, aspekte të tjera të kulturës unike malore mund të humbasin gjithashtu - si Tschäggättä, maskat tradicionale prej druri, unike për luginën Loetschental. Origjina e tyre është misterioze, ndoshta pagane. Çdo shkurt, të rinjtë vendas i veshin ato, së bashku me lëkurat e kafshëve, dhe vrapojnë nëpër rrugë.
Kalbermatten përmend shembullin e disa zonave të Italisë veriore ku ka ndodhur kjo humbje e kulturës. "[Tani] ka vetëm fshatra të braktisura, shtëpi të zbrazëta dhe ujqër.
"A e duam këtë?"
Për shumë njerëz, përgjigjja është jo: Një sondazh i opinionit nga instituti kërkimor, Sotomo, pyeti 2,790 persona se çfarë vlerësonin më shumë në vendin e tyre. Përgjigja më e zakonshme? Peizazhi ynë i bukur alpin dhe stabiliteti ynë. Por sondazhi nuk pyeti se çfarë çmimi ishin të gatshëm të paguanin.
Duke u përpjekur të zbutësh një mal
Boris Previsic, drejtori i Institutit për Kulturën e Alpeve të Universitetit të Lucernës, thotë se shumë zviceranë, të paktën në qytete, kishin filluar të besonin se e kishin zbutur mjedisin alpin. Hekurudhat, tunelet, teleferikët dhe kalimet e larta alpine të Zvicrës janë kryevepra të inxhinierisë, që lidhin komunitetet alpine. Por tani, pjesërisht për shkak të ndryshimeve klimatike, sugjeron ai, kjo besim është zhdukur.
"Gjeologjia e induktuar nga njeriu është shumë e fortë në krahasim me qeniet njerëzore", argumenton ai.
"Në Zvicër, menduam se mund të bënim gjithçka me infrastrukturën. Tani mendoj se jemi në pikën zero për sa i përket infrastrukturës."
Fshati Blatten kishte ekzistuar për shekuj me radhë. "Kur je në një fshat që ekziston prej 800 vjetësh, duhet të ndihesh i sigurt. Kjo është ajo që është kaq tronditëse." Sipas tij, është koha për të luftuar kundër zhdukjes së këtyre fshatrave. "Të luftosh do të thotë që duhet të jemi më të përgatitur", shpjegon ai. "Por duhet të jemi më fleksibël. Gjithmonë duhet të marrim në konsideratë edhe evakuimin."
After all, he adds, "you can't hold the whole mountain back."
In the village of Wiler, Mr. Previsic's statement is met with a tired smile. "The mountain always decides," agrees Mr. Bellwald.
"We know they're dangerous. We love the mountains, we don't hate them for that reason. Our grandfathers lived with them. Our fathers lived with them. And our children will live with them, too."
At lunchtime at the local restaurant in Wiler, the tables are filled with clean-up teams, engineers and helicopter crews. The recovery operation in Blatten is in full swing.
At a table, a man from one of Switzerland's largest insurance companies sits alone. Every half hour, someone joins him, an elderly couple, a middle-aged man, a young woman. He buys each of them a drink and carefully notes down the details of their lost homes.
Outside, along the winding roads of the valley, trucks and bulldozers are making their way to the disaster site. Above, helicopters are transporting huge chunks of debris. The military is also involved. Sebastian Neuhaus commands the Swiss army's disaster relief battalion and says they must continue no matter the scale of the task. "We have to do it," he says. "There are 300 life stories buried down there."
The enduring feeling is one of stubborn determination to carry on. "If we see someone from Blatten, we hug," says Kalbermatten.
"Sometimes we say, 'it's good, you're still here'. And that's the most important thing, we're all still here."/BBC.
