Ultratingulli është përdorur prej kohësh për të ndihmuar mjekët të shohin brenda trupit, por tani valët e përqendruara të zërit me frekuencë të lartë po ofrojnë mënyra të reja për të luftuar kancerin.
Nëse Zhen Xu nuk do të kishte bezdisur kolegët e saj në laborator, ajo ndoshta nuk do të kishte zbuluar një trajtim revolucionar për kancerin e mëlçisë. Si studente doktorature në inxhinierinë biomedikale në Universitetin e Michiganit në SHBA gjatë fillimit të viteve 2000, Xu po kërkonte një mënyrë që mjekët të mund të shkatërronin dhe largonin indet e sëmura pa kirurgji. Ajo vendosi të përdorte ultratingull me frekuencë të lartë për të shkatërruar mekanikisht indet, duke testuar teorinë e saj mbi zemrat e derrave.
Ultratingulli nuk është i dëgjueshëm për veshin e njeriut, por Xu përdorte një amplifikues shumë të fuqishëm që i shqetësonte kolegët. Për t’i qetësuar ata, ajo rriti frekuencën e impulseve të ultratingullit, duke e bërë zërin të padëgjuar. Për habinë e saj, kjo metodë jo vetëm që nuk i shqetësonte më të tjerët, por gjithashtu ishte më efektive mbi indet e gjalla. Brenda një minute aplikimi të ultratingullit, një vrimë u shfaq në indin e zemrës së derrit.
Dekada më vonë, ky zbulim i rastësishëm, i njohur si histotripsi, është bërë një nga metodat që po hap një epokë të re të trajtimit të avancuar të kancerit, duke ofruar mënyra jo invazive për të eliminuar tumoret pa kirurgji.
Histotripsi u miratua nga Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) për trajtimin e tumoreve të mëlçisë në tetor 2023. Një studim i vogël i financuar nga kompania HistoSonics, e cila komercializon teknologjinë e Xu-së, zbuloi se metoda kishte sukses teknik në 95% të rasteve të tumoreve të mëlçisë. Ndërkohë që mund të shfaqen efekte anësore si dhimbje abdominale ose gjakderdhje të brendshme, kërkimet sugjerojnë se komplikacionet janë të rralla dhe metoda është përgjithësisht e sigurt.
Në qershor të këtij viti, Mbretëria e Bashkuar u bë vendi i parë evropian që miratoi histotripsinë, duke e bërë të disponueshme në NHS në fazën pilot të Innovative Devices Access Pathway për nevojat klinike që nuk plotësoheshin më parë.
Si funksionon ultratingulli
Shumë njerëz lidhin fjalën “ultratingull” me sonogramet gjatë shtatzënisë. Për të krijuar një imazh mjekësor, një transduktor i dorës dërgon valë të larta tingulli brenda trupit, të cilat pasqyrohen nga indet. Një sensor kap këto valë dhe i konverton në sinjale elektrike për të krijuar imazhin.
Në trajtimin e kancerit, valët e ultratingullit përqendrohen në një zonë të vogël të tumorit për ta shkatërruar atë. Këto impulse krijojnë mikrobula që zgjerohen dhe pastaj shemben brenda mikrosekondave, duke thyer indin e tumorit. Sistemi imunitar i pacientit pastaj pastron mbetjet.
Për trajtimin e kancerit të mëlçisë, pajisjet e histotripsisë fokusojnë valët e ultratingullit në një zonë rreth dy me katër milimetra dhe një krah robotik udhëheq transduktorin mbi tumor. Procedura është e shpejtë, jo toksike dhe jo invazive, shpesh duke lejuar pacientët të shkojnë në shtëpi të njëjtën ditë. Tumoret shpesh shkatërrohen në një seancë, megjithëse disa pacientë mund të kenë nevojë për trajtime shtesë.
Megjithatë, ka ende pyetje të hapura mbi histotripsinë, si rikthimi i mundshëm i kancerit pas trajtimit, dhe nuk funksionon për të gjitha llojet e kancerit, sidomos kur indet bllokojnë valët ose në organet me gaz, si mushkëritë.
Trajtimi i tumoreve me ultratingull të fokusuar
Histotripsi nuk është përdorimi i parë i ultratingullit në trajtimin e kancerit. HIFU (High-Intensity Focused Ultrasound) është një teknologji më e vjetër që shkatërron tumorin duke gjeneruar nxehtësi që “gatuan” indet. Kjo metodë përdoret, për shembull, për trajtimin jo-invaziv të kancerit të prostatës dhe ka rezultate të ngjashme me kirurgjinë, me një kohë rikuperimi më të shpejtë.
Ultratingulli i kombinuar me medikamente dhe imunoterapi
Për më tepër, ultratingulli mund të fuqizohet kur kombinohet me trajtime të tjera të kancerit. Hulumtimet tregojnë se mikrobulat e injektuara në gjak dhe stimuluar nga ultratingulli mund të hapin përkohësisht barrierën gjak-tru, duke lejuar ilaçet të arrijnë tumorin. Kjo qasje mund të përmirësojë efektet e rrezatimit dhe të reduktojë nevojën për doza të larta të kimioterapisë.
Ultratingulli gjithashtu duket i përshtatshëm për imunoterapi, pasi dëmtimi i tumorit e bën atë më të dukshëm për sistemin imunitar, duke ndihmuar në sulmin e qelizave kancerogjene në të gjithë trupin.
Edhe pse kërkimi është ende në faza të hershme, teknologjitë e ultratingullit tashmë po hapin një epokë të re në onkologji – duke synuar të zëvendësojnë ose përmirësojnë terapitë ekzistuese si kirurgjia, kimioterapia dhe rrezatimi.
“Ultratingulli nuk është një ‘shërim magjik’ për kancerin,” thotë Xu. Por ajo shpreson që zbulimi i saj dhe i studiuesve të tjerë të ndihmojë pacientët të shmangin vuajtjet e panevojshme në vitet që vijnë.
