Vizita e shpejtë e presidentes së Komisionit Europian në krahun lindor të Europës tregon një zhvendosje strategjike, teksa shtetet dikur periferike po bëhen tashmë qendrore në strategjinë e mbrojtjes së BE-së ndaj Rusisë.
Kryeministri polak Donald Tusk dhe Presidentja e Komisionit Europian Ursula von der Leyen dhanë një deklaratë për mediat gjatë vizitës së tyre në kufirin Poloni–Bjellorusi, në Krynki të Polonisë, të dielën. (Associated Press)
Avioni i Von der Leyen u detyrua të navigonte me metoda tradicionale
Gjatë fluturimit të saj drejt Bullgarisë të dielën, si pjesë e një turi për të siguruar vendet e BE-së që kufizohen me Rusinë dhe Bjellorusinë, avioni i presidentes së Komisionit Europian u përball me ndërhyrje të dyshuara ruse në sistemet GPS, duke detyruar pilotët të përdornin harta letre për uljen në aeroportin e Plovdivit, raportoi Financial Times.
Kremlini mohoi çdo përfshirje, por në Bruksel mesazhi ishte i qartë. Sulmi i dyshuar “vetëm do ta forcojë misionin e Komisionit në shtetet lindore”, deklaroi një zëdhënës i ekzekutivit europian të hënën.
Turneu i presidentes së Komisionit Europian në shtatë vende — duke përfshirë Baltikun, Finlandën, Poloninë, Bullgarinë dhe Rumaninë — nuk është thjesht një gjest solidariteti, por një zhvendosje strategjike drejt lindjes së Europës. Rajoni, i cili dikur shihej si periferi e BE-së, tashmë gjendet në vijën e parë të përballjes së gjatë dhe të vështirë me Rusinë, që prej nisjes së luftës së saj të paprovokuar kundër Ukrainës në fillim të vitit 2022.
Europa në vijë të frontit
Shumë prej këtyre vendeve kanë qenë dikur pjesë ose të lidhura ngushtë me Bashkimin Sovjetik. Sot ato janë ndër kritikët më të ashpër të Moskës, por edhe më të ekspozuarit — duke përthithur gjithçka, nga sulmet kibernetike ruse e deri te fushatat dezinformuese dhe përdorimi i emigracionit si armë politike.
“Qendra e gravitetit në BE dhe NATO është zhvendosur,” tha Nicholas Williams, ish-zyrtar i lartë i NATO-s, për The Parliament. “Po kuptojnë se shtetet lindore janë lojtarë të rëndësishëm dhe se duhet të merren parasysh shqetësimet dhe interesat e tyre.”
Që prej aneksimit të Krimesë nga Rusia në 2014 dhe pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës në 2022, shumë vende të Ballkanit dhe Baltikut kanë rritur shpenzimet ushtarake, kanë modernizuar infrastrukturën dhe kanë forcuar bashkëpunimin me NATO-n. Veçanërisht Varshava është shfaqur si një fuqi e rëndësishme ushtarake rajonale.
“Shtetet e Europës Qendrore dhe Lindore janë thelbësore në përpjekjet për të frenuar Rusinë dhe për të mbështetur Ukrainën,” shtoi Williams. “Ato janë treguar të vendosura në mbrojtjen e sigurisë dhe interesave të tyre, përfshirë qëndrimin e fortë kundër emigracionit. Polonia vendos ritmin dhe drejtimin.”
Në çdo ndalesë, Von der Leyen theksoi angazhimin e Brukselit për të trefishuar investimet në menaxhimin e emigracionit dhe mbrojtjen e kufijve, me fond shtesë për vendet që kufizohen me Rusinë dhe Bjellorusinë. Ajo promovoi gjithashtu instrumentin e Komisionit “SAFE” (Security Action for Europe), që mundëson huamarrjen për blerje të përbashkëta të pajisjeve të mbrojtjes. Vetëm Bullgaria raportohet se po kërkon rreth 3 miliardë euro nëpërmjet këtij fondi.
Brukseli kthehet nga Lindja
Shtetet në krahun lindor janë bërë gjithnjë e më zëshme lidhur me presionin në rritje. Të premten, ministrat e brendshëm i dërguan një letër nënkryetares së Komisionit, Henna Virkkunen, dhe komisionerit për punët e brendshme e emigracionin, Magnus Brunner, duke kërkuar fonde shtesë për të forcuar survejimin dhe teknologjitë kundër dronëve në kufijtë e tyre.
Pas kësaj kërkese nuk fshihet vetëm ndjeshmëria e rajonit, por edhe rëndësia e tij gjeostrategjike. Pika të ngushta si korridori Suwałki — një brez i ngushtë që lidh shtetet baltike me pjesën tjetër të NATO-s — konsiderohet si pika e dobët e aleancës perëndimore, pasi Rusia mund të presë lidhjet mes Estonisë, Lituanisë dhe Letonisë me aleatët. Ky korridor është gjithashtu rrugë jetike për logjistikën dhe energjinë.
Megjithëse rreziku i një pushtimi të menjëhershëm rus të Europës Lindore mbetet i ulët, disa shtete të BE-së paralajmërojnë se Rusia mund të rifitojë kapacitetet për të sfiduar NATO-n brenda tre deri pesë viteve të ardhshme.
Rusia “do të testojë kapacitetet dhe do të krijojë kërcënime ndaj BE-së, duke filluar me sulme me raketa dhe dronë, e më pas me luftë elektronike dhe ndërhyrje,” tha deputeti ukrainas Oleksiy Goncharenko për The Parliament. “Shërbimet e inteligjencës ushtarake dhe të sigurisë të vendeve të BE-së, së bashku me partnerët amerikanë, po ndjekin nga afër zhvillimet. Nuk pres një kërcënim të menjëhershëm, por kjo është pjesë e një përshkallëzimi në krahun lindor të BE-së.”
Këto shqetësime ishin sfondi i turneut të Von der Leyen, ku ajo vizitoi një fabrikë dronësh dhe armësh në Riga të Letonisë. Në Sopot të Bullgarisë, ajo pa nga afër një prodhues shtetëror armësh — një vizitë që nxiti protesta nacionaliste. Në Poloni, ajo qëndroi përkrah Kryeministrit Donald Tusk në kufirin me Bjellorusinë, ndërsa ushtarë bjellorusë të uniformuar e vrojtonin nga ana tjetër e telave me gjemba.
“Dua të theksoj sërish se kufijtë e Europës janë një përgjegjësi e përbashkët,” tha Von der Leyen para gazetarëve.
Manovrat ushtarake Rusi–Bjellorusi
Më vonë këtë muaj, Rusia dhe Bjellorusia pritet të nisin ushtrimet e tyre të përbashkëta “Zapad-2025” — stërvitje të mëdha që simulojnë përballje me forcat perëndimore. Një edicion i mëparshëm, Zapad-2021, u konsiderua nga Ukraina si një provë gjenerale për pushtimin rus që pasoi. Disa skenarë të ushtrimit të vitit 2021 madje kishin si agresorë shtete imagjinare “perëndimore”.
Si rezultat, BE-ja po bëhet gjithnjë e më e militarizuar, tha eksperti i sigurisë Andi Hoxhaj.
Simbolika e stërvitjeve shtrihet përtej Moskës. Presidenti bjellorus Aleksandr Lukashenko, i cili ka forcuar pushtetin e tij që prej zgjedhjeve të kontestuara të vitit 2020, është mbështetur fort te Moska për të shtypur protestat e gjera dhe për të përballuar sanksionet perëndimore. Në vitet e fundit, regjimi i tij ka përdorur taktika gjithnjë e më provokuese, përfshirë përdorimin e emigrantëve për destabilizimin e BE-së.
Lukashenko “dëshiron të tregojë solidaritet ndaj Putinit dhe të krijojë pasiguri te fqinjët,” tha Williams. Ukraina, e cila ndan mbi 1,000 kilometra kufi me Bjellorusinë, ka ngritur vazhdimisht alarmin mbi bashkëpunimin ushtarak ruso-bjellorus.
“Bashkëpunimi mes regjimeve në Moskë dhe Minsk përbën një kërcënim të menjëhershëm jo vetëm për Ukrainën, por edhe për Poloninë, shtetet baltike dhe gjithë Europën,” thuhet në një deklaratë të ministrisë së jashtme të Ukrainës në faqen e saj zyrtare. “Dhe gjithashtu pengon përpjekjet paqësore të Presidentit të SHBA-ve, Donald Trump, për t’i dhënë fund luftës.”
