Administrata e Trumpit ka hequr sanksionet ndaj një aleati kleptokrat të presidentit rus Vladimir Putin, i cili u rrëzua këtë muaj nga posti i presidentit të entitetit serb brenda Bosnjë-Hercegovinës, për shkak se kishte minuar marrëveshjen e paqes të ndërmjetësuar nga SHBA që i dha fund dhunës etnike në Ballkan në vitet 1990.
Heqja e sanksioneve ndaj Milorad Dodikut pasoi një fushatë lobimi disa mujore nga aleatët e Donald Trumpit, të cilët e paraqitën liderin nacionalist serb si një mbrojtës të “vlerave të krishtera” në një vend me popullsi të madhe myslimane, dhe si viktimë të një “luftë ligjore” të ngjashme me atë që po përballet vetë presidenti amerikan.
Dodik ishte sanksionuar nga SHBA për shkeljen e Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit, e cila u arrit me shumë vështirësi në Ohio në vitin 1995 për t’i dhënë fund Luftës së Bosnjës. Ndërsa marrëveshja ndaloi gjakderdhjen, ajo e ndau Bosnjën në dy entitete: Federatën, ku myslimanët boshnjakë ndajnë pushtetin me kroatët, dhe Republikën Serbe me shumicë serbe.
Gjatë më shumë se 20 viteve në dhe rreth pushtetit në Republikën Srpska, Dodik ka kërcënuar shpesh me shkëputje nga Bosnja dhe “bashkim” me Serbinë. Ai ka ndalur integrimin e Bosnjës në Evropë duke nxitur tensione etnike, takohet shpesh me Putinin në Rusi dhe ka ndërtuar atë që Departamenti Amerikan i Thesarit e ka quajtur më parë një “rrjet të korruptuar klientelist”.
Boshnjakët kishin filluar së fundmi të imagjinonin një të ardhme pa Dodikun, pasi udhëheqësi afatgjatë u dënua nga një gjykatë federale e Bosnjës për minimin e marrëveshjes së Dejtonit, iu ndalua mbajtja e funksioneve publike dhe u shkarkua nga posti i presidentit. Por ekspertët thonë se heqja e papritur dhe e papritur e sanksioneve ndaj tij mund t’i mundësojë Dodikut të vazhdojë të dominojë Republikën Srpska, duke i treguar autokratëve të tjerë në rajon se lobimi i mirëfinancuar mund të sjellë përfitime në Uashingtonin e Trumpit.
“Çfarë mesazhi jep kjo – që nëse ke lidhjet dhe lobistët e duhur, mund të hiqesh nga lista e sanksioneve? Po vendoset një precedent negativ,” tha Andi Hoxhaj, ekspert për Ballkanin në King’s College London, për CNN. Ai shtoi se vendimi i administratës Trump, që erdhi tre javë para 30-vjetorit të Dejtonit, ishte veçanërisht zhgënjyes.
Zyra Amerikane për Kontrollin e Pasurive të Huaja (OFAC) nuk shpjegoi pse kishte hequr sanksionet ndaj Dodikut dhe dhjetëra aleatëve, anëtarëve të familjes së tij dhe kompanive të lidhura me ta. CNN i ka kërkuar koment Departamentit të Thesarit.
Departamenti i Shtetit tha se vendimi u mor pasi Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska ndërmori “veprime konstruktive” javët e fundit për të “përmirësuar stabilitetin” në vend – një referencë e dukshme ndaj emërimit të një presidenti të përkohshëm pasi Dodik u shkarkua në gusht dhe, pas fillimit të rezistencës ndaj autoriteteve boshnjake, u tërhoq në fillim të këtij muaji.
Dodik falënderoi Trumpin dhe aleatët e tij për heqjen e sanksioneve, duke e quajtur vendimin “korrigjim të një padrejtësie të rëndë” të shkaktuar ndaj Republikës Srpska “nga administratat Obama dhe Biden.” Ajo që Dodik nuk përmendi, megjithatë, është se ai u sanksionua gjithashtu nga vetë administrata Trump në korrik 2017 për pengimin e marrëveshjes së Dejtonit. Administrata Biden vendosi sanksione të reja ndaj tij në vitin 2022 dhe përsëri në fillim të vitit 2025.
Dodik nisi afrimin me Trumpin para zgjedhjeve të vitit 2024, kur presidenti amerikan përballej me dhjetëra akuza penale. “Amerika ka nevojë për ju, por edhe pjesa tjetër e botës!” i shkroi ai Trumpit në shtator të atij viti, pas tentativës së dytë për atentat ndaj tij.
Ngjyrat e flamurit amerikan ndriçuan Pallatin e Republikës në Banja Lukë, Republika Srpska, më 6 nëntor 2024, për të shënuar rizgjedhjen e presidentit amerikan Donald Trump.
Që nga kthimi i Trumpit në Shtëpinë e Bardhë, përpjekjet e Dodikut janë përforcuar nga disa aleatë të presidentit. Rod Blagojevich – ish-guvernatori i Illinois, i cili kaloi tetë vjet në burg për akuza korrupsioni para se të falej nga Trump në shkurt – ka postuar për muaj me radhë në mbështetje të Dodikut.
Në një postim të mërkurën duke falënderuar Trumpin për heqjen e sanksioneve ndaj Dodikut, Blagojevich përfundoi me fjalët: “Ky material shpërndahet nga RRB Strategies LLC në emër të Republikës Srpska. Informacione shtesë janë të disponueshme në Departamentin e Drejtësisë, Uashington, DC.”
Dokumentet në Departamentin e Drejtësisë tregojnë se RRB Strategies, firma e Blagojevich-it, nënshkroi një kontratë me qeverinë e Srpskës në mars, duke u angazhuar të “lobojë përfaqësuesit shtetërorë për të parandaluar atë që perceptohet si gjueti shtrigash ndaj zyrtarëve të Srpskës” dhe të “kërkojë heqjen e sanksioneve” ndaj tyre. Vlera e kontratës ishte redaktuar.
Një tjetër lobist, Marc Zell, nënshkroi një kontratë me qeverinë e Srpskës në dhjetor 2024 me vlerë 1 milion dollarë për një vit punë, plus një bonus nëse firma e tij do të arrinte të hiqte sanksionet ndaj Dodikut dhe aleatëve të tij, sipas dokumenteve të regjistruara në faqen e Ligjit për Regjistrimin e Agjentëve të Huaj të Departamentit të Drejtësisë. Në një email për CNN, Zell tha se klauzola për bonusin ishte anuluar në përputhje me ligjin amerikan.
Këtë muaj, figura të njohura të lëvizjes MAGA iu bashkuan korit të aleatëve të Trumpit që mbronin çështjen e Dodikut. Laura Loomer, një influencuese e ekstremit të djathtë me qasje të drejtpërdrejtë tek presidenti, tha se shkarkimi i Dodikut nga posti i presidentit të Srpskës ishte “shembulli më i fundit i sulmit të hapur ndaj liderëve të ngjashëm me Trumpin në mbarë botën.” Ajo pretendoi se Dodik – një lider “i krishterë” – po “përballet me sulme politike të pamëshirshme nga një koalicion myslimanësh dhe globalistësh.”
Michael Flynn, ish-këshilltari i sigurisë kombëtare i Trumpit, bëri thirrje që Trump të “përqafojë” Dodikun dhe që SHBA të bashkohet me Srpskën për të mposhtur globalistët “që kërkojnë shkatërrimin tonë.”
Rudy Giuliani, ish-kryetari i bashkisë së Nju Jorkut dhe ish-avokati personal i Trumpit, vizitoi Srpskën në shkurt dhe e ftoi Dodikun në podcastin e tij, ku shfaqën kapele me mbishkrimin “Make Srpska Great Again” përkrah kapeleve të famshme MAGA të Trumpit.
Hoxhaj, eksperti për Ballkanin, tha se Dodik do ta përdorë heqjen e sanksioneve për të pretenduar “para popullit të tij dhe opinionit publik se ai është rehabilituar nga SHBA, dhe se ajo që iu bë atij ishte e padrejtë.”
Senatorja amerikane Jeanne Shaheen nga Nju Hempshiri, demokratja me gradën më të lartë në Komitetin e Marrëdhënieve me Jashtë të Senatit, e dënoi heqjen e sanksioneve si “të pamatur dhe të parakohshme.”
“Dodik ka minuar Marrëveshjen e Paqes së Dejtonit, është afruar me Putinin dhe ka përfituar nga korrupsioni – vështirë se këto janë arsye për ta liruar nga sanksionet,” tha ajo. “Populli amerikan meriton përgjigje.”/CNN
