Lumi Yarlung Tsangpo në provincën Nyingchi
Qeveria kineze e konsideron projektin tepër të rëndësishëm për të arritur objektivat e reduktimit të ndotjes deri në vitin 2030 dhe të ashtuquajturin “Neutralitet karbonik” deri në vitin 2060, që do të thotë pakësimi i gazit serrë që emetohet në atmosferë. Prodhimi i energjisë së rinovueshme, siç është ajo hidroelektrike, mbetet vendimtar në këtë proces.
Nga MSc Roland Tashi, Ekspert i çështjeve të sigurisë
Kryeministri kinez Li Qiang përuroi më 19 korrik 2025 kantierin gjigant ku do të ndërtohet diga në lumin Yarlung Tsangpo, si dhe hidrocentrali më i madh në botë.
Investimi strategjik i këtij niveli duket se ka filluar të “prodhojë”, ende pa nisur punimet, kontradikta dhe ndikim të madh gjeopolitik në rajon atje ku lumi kalon dhe do të ndërtohen ujëmbledhësit.
Projekti është miratuar disa vite më parë, por u financua përfundimisht në dhjetor të vitit 2024.
Pak gjeografi për të kuptuar rëndësinë që ka lumi jo vetëm për Kinën, po edhe për vendet ku kalon duke ndikuar ndjeshëm në bujqësinë dhe në ekonominë e tyre.
Lumi Yarlung Tsangpo buron nga akullnajat e maleve Kubi Gangri dhe Ganglunggangri, në një lartësi rreth 4.700 metra dhe është gati 3.000 kilometra i gjatë.
Në një gjatësi të tij, lumi rrjedh në Tibet, rajon autonom i Kinës i aneksuar në vitin 1951, ndërsa në Indi, ku njihet si lumi Brahmaputra, mbetet jetik për bujqësinë.
Për ekonominë, hidrocentrali do të jetë një vepër kolosale, me kosto rreth 150 miliardë euro dhe i vetëm do të ketë kapacitet prej 70 GW (gigavatësh), me një prodhim vjetor të parashikuar prej 300 miliardë kWh (kilovat orë).
Për të kuptuar kapacitetin, vepra hidrike do të prodhojë energji elektrike më shumë se dyfishi i prodhimit të energjisë nga hidrocentralet italiane të marra së bashku.
Hidrocentrali më i madh në botë aktualisht ndodhet po në Kinë, nën digën e Tre Grykave në lumin Yangtze në provincën Hubei, ndërsa vepra që pritet të ndërtohet do të ketë kapacitet tre herë më të madh.
Për projektin ka pasur reagime dhe shumë kundërshtime në nivele ndërshtetërore, për shkak të ndikimeve të shumta në ekologji, bujqësi, ekonomi, gjeopolitikë, etj.
India, më e “prekura” nga projekti, ka shprehur shqetësime për pasojat që diga mund të ketë në lumë, i cili vazhdon rrjedhën e tij në shtetet indiane Arunachal Pradesh dhe Assam duke kaluar në fund në Bangladesh për t’u derdhur në Gjirin e Bengalit.
Diga dhe hidrocentrali do të ndërtohen pranë qytetit tibetian Nyingchi, në një pikë ku lumi zbret nga 4.700 metra në rreth 2.700 metra brenda më pak se 50 kilometrash.
Do të ndërtohen pesë hidrocentrale në seri dhe do të jetë i nevojshëm drejtimi i disa kthesave të lumit dhe devijimi i ujit nëpër tunele, një vepër inxhinierike shumë e ndërlikuar edhe për shkak të nevojës për të transportuar një sasi të madhe pajisjesh dhe materialesh në një zonë shumë të largët.
Projekti do të menaxhohet nga “China Yajiang Group”, një kompani e re e krijuar posaçërisht për këtë qëllim. Shumica e detajeve të punimeve nuk janë bërë publike dhe nuk është dhënë asnjë afat i përfundimit të tyre.
Gjatë prezantimit të projektit, Kina ka dhënë garancitë e zakonshme se vepra do të respektojë mjedisin dhe nuk do të ketë ndryshime në rrjedhën e lumit në pjesën e poshtme të tij.
Qeveria kineze e konsideron projektin si thelbësor për të arritur objektivat e reduktimit të ndotjes deri në vitin 2030 dhe të ashtuquajturin “Neutralitet karbonik” deri në vitin 2060, që do të thotë reduktimi i gazit serrë në atmosferë ku prodhimi i energjisë së rinovueshme, siç është ajo hidroelektrike, mbetet vendimtar në këtë proces.
Ekspertë të fushës mendojnë se një vepër e këtyre përmasave mund të shkaktojë ndryshime të pakthyeshme në habitatin e lumit, të ulë popullsinë e peshqve dhe të gjallesave ujore, të bllokojë lëvizjen e sedimenteve drejt pjesës së poshtme të lumit dhe për rrjedhojë, të ulë sasinë e aluvioneve që ndikojnë në pjellorinë e tokës.
Gjithashtu, ata vlerësojnë se kryerja e një volumi shumë të lartë punimesh do të ketë ndikim të lartë në mjedis.
Në vështrimin gjeopolitik, hidrocentrali është një arsye e shtuar lidhur me tensionet midis Indisë dhe Kinës, marrëdhëniet e të cilave janë përmirësuar paksa vitet e fundit pas krizës së qershorit të vitit 2020, kur një konflikt i vjetër territorial në rajonin kufitar të Ladakhut u shoqërua me konflikte të armatosura, ku humbën jetën ushtarë indianë dhe kinezë.
Diplomacia u pasua me nënshkrimin e një marrëveshjeje paqeje.
Në vitin 2024, Kina caktoi një ambasador të ri në Indi dhe në vitin 2025 kanë rifilluar fluturimet direkte mes dy vendeve.
Problemet me Kinën nuk janë të lidhura vetëm me lumin dhe hidrocentralin, në Indi mbeten të bllokuara aplikacionet kineze TikTok.
Qeveria nacionaliste e Narendra Modit po përpiqet me vështirësi të ulë importet nga Kina dhe të promovojë vendin si një alternativë për prodhimin me kosto të ulët për shumë kompani ndërkombëtare, veçanërisht ato teknologjike.
Kina ka gjithashtu një marrëdhënie shumë të ngushtë me rivalin kryesor të Indisë, Pakistanin.
Gjatë krizës së fundit të muajit maj të këtij viti, India dhe Pakistani bombarduan për disa ditë territoret përkatëse ku gjatë operacioneve, avionët indianë u rrëzuan nga forcat ajrore pakistaneze, të cilat kanë në armatim avionë luftarakë të prodhimit kinez.
Menaxhimi i lumenjve të Himalajeve do të vazhdojë të ndikojë në situatën e acaruar midis Pakistanit dhe Indisë pasi kjo e fundit ka pezulluar njëanshmërisht traktatin për ujërat e lumit Indus.
Në këtë konflikt mund të përfshihet edhe Kina, pasi aty burojnë Indusi dhe disa degë të tij.
Çfarë fiton Kina nga ky megaprojekt?
Shqetësues do të mbetet militarizimi i infrastrukturës, pasi veprat inxhinierike civile në rajone strategjike, si rrugë, ura, tunele, mund të përdoren më pas edhe për qëllime ushtarake.
Vendet në rrjedhën e poshtme të lumenjve, ku kryesor mbetet Bangladeshi, janë shumë të ndjeshme ndaj ndryshimeve në sasinë e ujit dhe sedimenteve.
Kjo i bën ato më të varura nga marrëveshjet dypalëshe me Kinën, duke i dhënë Pekinit një ndikim më të madh rajonal.
Duhet kuptuar se hidrocentrali është pjesë e një strategjie më të gjerë të Kinës për të kontrolluar rrjedhat ujore të Himalajeve, ku burojnë lumenj që furnizojnë miliona njerëz në Azi.
Aktualisht nuk ka marrëveshje ndërkombëtare për ndarjen e ujit dhe në këto kushte, Kina mund të veprojë njëanshmërisht në favor të interesave të saj.
Në përfundim, ndërtimi i kësaj vepre madhore jo vetëm hidrike, por shumëdimensionale i jep mundësinë Kinës për dominim strategjik mbi ujërat e Azisë Jugore, krijon përparësi gjatë negociatave rajonale dhe globale për klimën dhe energjinë, shërben si një mjet i ri presioni diplomatik ndaj Indisë dhe fqinjëve të saj.
