Presidenti i Rusisë Vladimir Putin, dëshiron të pushtojë Rripin e Fortesave të Donteskut. Ai e ka bërë të qartë se dëshiron të gjithë rajonin e Donetskut si çmim për paqen. Ja pse Ukraina refuzon ta dorëzojë atë.
Edhe pse lumi Kazenyi Torets kalon përmes katër qyteteve të mëdha dhe është i rrethuar nga një hekurudhë dhe një rrugë, mund të udhëtosh gjatë gjithë luginës së tij pa e vënë re fare. I fshehur në shumicën e gjatësi së tij nga një brez i trashë pylli me moçal në të dyja brigjet, uji i tij zakonisht i lihet vetëm peshqve mbretër dhe bretkosave.
Por, më kryesorja, ky lum i qetë kalon në qendër të pjesës së fundit të katërt të rajonit të Donetskut që mbahet nga Ukraina, dhe vargu i qyteteve në brigjet e tij është shndërruar në një fortesë – një fortifikim pothuajse i pathyeshëm që ka rezistuar sulmeve ruse për më shumë se një dekadë.
Njëmbëdhjetë vjet më parë, pashë luftën në Ukrainë të fillonte në brigjet e tij. Tre vjet më parë, u ula përsëri pranë lumit dhe u pyeta nëse kjo do të ishte hera e fundit që do ta shihja, teksa bombardimet ruse afroheshin. Tani, ai ndodhet në zemër të negociatave të kontestuara për të përfunduar luftën.
Lumi Kazenyi Torets në Donetsk
Vladimir Putin ka përfshirë të gjithë rajonin e Donetskut në kushtetutën ruse dhe ka bërë të qartë se dëshiron gjithë rajonin – veçanërisht këtë lugë të fundit, të guximshme – si çmim për paqen. Donald Trump duket i gatshëm të shtyjë Volodymyr Zelenskyn të bëjë një marrëveshje të tillë.
Steve Witkoff, emisar i veçantë i zotit Trump për Rusinë, tha të dielën se do të ketë një diskutim “të rëndësishëm” dhe “shumë të detajuar” për fatin e rajonit të Donetskut kur zoti Zelensky të arrijë në Uashington të hënën.
Zoti Zelensky është i ngurruar: “Rusia ende nuk ka sukses në rajonin e Donetskut dhe Putin nuk ka mundur ta marrë atë për 12 vjet,” tha ai të dielën, duke shtuar se diskutimet për shkëmbimet e territoreve aty janë aq të rëndësishme sa duhet të diskutohen vetëm bilateralisht midis Ukrainës dhe Rusisë.
Për të kuptuar pse Rusia e dëshiron kaq shumë dhe pse Ukraina refuzon ta dorëzojë, ia vlen të shikosh një hartë. Ja pse “fortesa e Donetskut” ka rëndësi:
Territori
Në pjesën e sipërme të luginës, në gojën jugore të saj, ndodhet qyteti Kostiantynivka. Më pas vijnë Druzhkivka; Kramatorsk; dhe në fund Sloviansk, ku lumi kthen drejt lindjes përpara se të kalojë nëpër një fushë përmbytjeje me shkurre dhe rezervuarë derisa takohet me lumën Siversky Donets – lumi kryesor i Donbasit.
Në fakt, vetë fjala Donbas – që përdoret për të përshkruar lindjen e pasur me qymyr të Ukrainës, tashmë pjesërisht e pushtuar nga Rusia – është një shkurtesë e “Basenit të Donetsit”. Ironikisht, e kaluara gjeologjike e zonës bën që kjo pjesë e basenit të jetë në fakt një zonë malore. Dhe si një zonë malore në një territor të madh fushor, ajo ka rëndësi strategjike dhe ushtarake të madhe.
Sikur të mos mjaftonte, këto nuk janë Himalajet; pika më e lartë është pak mbi 300 metra mbi nivelin e detit, dhe pjerrësia është kaq graduale sa që nëse nuk i kushton vëmendje, nuk do ta vëresh. Por megjithatë, është një zonë malore – një rrjet male dhe lugina që ngrihet mbi Stepen Pontike që dominon gjysmën jugore të Ukrainës dhe Rusisë.
Lumi Torets pret një luginë në skajin veriperëndimor të kësaj zone të lartë. Në brigun e tij të djathtë veçanërisht, toka ngrihet shpejt deri në një kodër ku ndodhet qyteti Chasiv Yar dhe fronti aktual i luftës.
Sot, ato pjerrësi dhe kodra janë të mbushura me linja mbrojtëse ukrainase ndërtuar gjatë më shumë se një dekade. Janë matur pjerrësitë, janë matur hapësirat e vdekjes, ngritjet dhe uljet e tokës janë integruar në zona vrasjeje dhe distanca artilerie.
Me fjalë të tjera, kjo është një lugë që mbron hyrjen në zemër të Ukrainës, duke e mbrojtur atë. Jo vetëm kaq, por është një bastion që mbron gjithë vijën aktuale të frontit. Nëse bie – ose dorëzohet – jo vetëm që hapet stepa ukrainase prapa saj, por forcat ruse do të kishin një platformë për të rrethuar forcat ukrainase si në verilindje, në Kharkiv, ashtu edhe në jug, në Zaporizhzhia. Nëse Ukraina detyrohet ta dorëzojë, atëherë mbajtja e vijës së frontit, apo edhe mbrojtja e pjesës tjetër të vendit, do të jetë shumë më e vështirë në rast se Rusia vendos të sulmojë përsëri dhe të marrë territorin që Putin ende e quan “Novorossiya” – Rusia e Re.
Infrastruktura
Në fund të fundit, ushtritë janë grupe të mëdha njerëzish. Dhe si çdo grup i madh njerëzish, ata kanë nevojë për vende për të fjetur. Dhe vende për të ngrënë. Ata kanë nevojë për lëvizje, karburant, spitale dhe kafene, dhe të gjitha gjërat që shumica prej nesh i marrin si të mirëqena. Me fjalë të tjera, ata kanë nevojë për një qytet.
Kur Ukraina humbi kontrollin e Donetskut, kryeqytetit rajonal, në vitin 2014, mbeti në një disavantazh të madh: armiku zotëronte grupin më të avancuar dhe të rehatshëm të infrastrukturës midis kufirit rus dhe qytetit qendror të Ukrainës, Dnipro. Ukrainasit mbetën me fshatrat përreth që ishin ekonomikisht të varur nga qyteti i madh.
Qytetet e vogla Kramatorsk, Sloviansk, Druzhkivka dhe Kostiantynivka ishin alternativa më e mirë. Ishte një peizazh i braktisur post-sovjetik: një fabrikë xhami e rrënuar që dikur prodhonte yjet për të zbukuruar kreun e Kremlinit; grumbuj të largët mbeturinash nga qytetet minerare; qytete kryesisht të përbëra nga shtëpi të vogla ku shumë njerëz jetonin nga kopshtet e tyre; një rrugë që i lidhte dhe që edhe para luftës kishte nevojë urgjente për riparim.
Por, me një hekurudhë kryesore dhe një autostradë që lidhnin të katër qytetet me Kharkivin dhe Kievin, lugina ishte e përshtatshme për logjistikë, për furnizim dhe trajtim mjekësor. Dhe kishte një ekonomi të mjaftueshme vendase për nevojat e ushtrisë: nga supermarketet deri tek piceritë dhe stacionet e karburantit.
Me kalimin e kohës, ky konurbacion – qytetet që shpesh duken sikur bashkohen në një rrugë të vetme – u shndërrua në një fortesë dhe një qendër ekonomike dhe logjistike. Bazamenti ushtarak ajror i Kramatorskut, i cili ndodhet në kodrën lindore të qytetit, u bë qendra komandante për luftën e ulët që zgjati tetë vjet nga 2014 deri në 2022.
Kjo nuk kaloi pa tensione. Rrjedha e ushtarëve shkaktoi probleme. Një pjesë e popullsisë lokale ishte gjithmonë simpatizante e Rusisë. Edhe pas pushtimit të plotë, ishte e mundur të takohesh me banorë që pranonin me shaka se mendimet e tyre nuk ishin ndryshuar.
Që prej fillimit të pushtimit, qytetet kanë marrë rëndësi edhe më të madhe. Kostiantynivka ishte qendra logjistike për të mbështetur Bakhmut, Chasiv Yar dhe Toretsk gjatë sulmeve ruse ndaj tyre. Më në veri, Sloviansk dhe Kramatorsk kanë shërbyer si zona e pasme për betejat rreth Lyman, Izyum dhe luftës në vazhdim në zonën e Siversk.
Nëse lugina bie, ukrainasit nuk humbasin vetëm fortifikimet dhe pozicionet e favorshme; ata humbasin infrastrukturën dhe logjistikën urbane që e bëjnë të mundur mbajtjen e ushtrisë dhe mbrojtjen.
Dhe mos harroni disa qindra mijëra civilë që jetojnë në këtë lugë. Shumë prej tyre janë rikthyer edhe pas ikjes në fillim të pushtimit të plotë, duke menduar se Kramatorsk është të paktën po aq i sigurt – ose më i sigurt – sesa pjesë të tjera të vendit.
Qytetet e mbrojtjes së ardhshme të mundshme – Izyum dhe Bavinkove në rajonin e Kharkivit, Petropavlivka në rajonin e Dnipropetrovskut – janë dhjetëra milje larg ose do të mbeten të pambrojtura, me flangat e hapura, nëse fortesa e luginës Torets bie.
Historia
Interesi i Putinit për këtë cep të Donbasit është pjesërisht politik: ai i ka thënë publikut rus se qëllimi i tij është të çlirojë të gjithë rajonet e Donetskut dhe Luhanskut, prandaj duhet ta kapë atë për të mundur të pretendojë një fitore të vërtetë.
Që nga koha kur gjenerali francez Robert Nivelle deklaroi “germanët nuk do të kalojnë” në Verdun, një qytet fortesë nuk ka marrë kaq rëndësi politike, emocionale dhe strategjike.
Këtu, në fakt, filloi lufta ruso-ukrainase – në prill 2014, kur një grup i vogël terroristësh të armatosur deri në dhëmbë, të udhëhequr nga një oficer inteligjence rus i quajtur Igor Girkin, sulmuan bashkinë, stacionin e policisë dhe zyrën e shërbimit sekret në Sloviansk. Ata më pas kaluan në qytete të tjera nëpër lugë dhe kodra, sulmuan stacionet e policisë, rrëmbyen, torturuan dhe vranë kundërshtarët e tyre.
Dy nga viktimat e tyre – këshilltari lokal Volodymyr Rybak dhe një aktivist adoleshent i quajtur Yuri Poporavka – u torturuan deri në vdekje dhe u hodhën në lumin Torets.
Rikthimi ukrainas i Slovianskut dhe gjithë luginës Torets në qershor të atij viti ishte suksesi i tyre i parë i madh në luftë – në fakt, hera e parë që ushtria ukrainase dëshmoi se mund të përballonte dhe të mposhtte forcat e drejtuara nga Rusia.
Që atëherë, Sloviansk është bërë simbolik për të dyja palët. Për rusët, është vendlindja e “rebelimit” të orkestruar nga FSB-ja që shërbeu si justifikim për pushtimin. Për ukrainasit, është pika zero e betejës së tyre për mbijetesën kombëtare. Legjenda është rritur 1,000 herë që nga pushtimi i plotë.
Në verën e vitit 2022, ukrainasit sfiduan me këmbëngulje një përpjekje ruse për të sulmuar lugën fortesë nga dy anë. Armiku iu afrua Slovianskut nga veriu, zhurma e artilerisë ruse afrohej dita-ditës. Por nuk arritën të hynin në lugë para se të përziheshin me kundërsulm ukrainas.
Që atëherë, operacionet ruse – nga beteja nëntëmuajshe për Bakhmut deri në sulmet aktuale mbi Pokrovsk dhe Toretsk – janë drejtuar kryesisht kundër Kostiantynivkës, Druzhkivkës, Kramatorskut dhe Slovianskut.
Shumë ukrainas kanë vdekur duke mbrojtur dhe mbajtur qytetet e rripit fortifikues; shumë burra e gra nga e gjithë Ukraina e njohin lugën dhe autostradën e saj të gropëzuar; shumë janë ndalur për kafen e tyre të fundit para frontit në stacionet e karburantit, kështu që dorëzimi është thuajse i paimagjinueshëm.
The Guardian
