Katër vjet pas rikthimit të talebanëve në pushtet, varfëria e pashembullt po shkakton uri masive dhe krizë të shëndetit mendor në gjithë Afganistanin.
Nga dëshpërimi i skajshëm, ajo e shiti djalin e saj dyvjeçar në këmbim të katërqind metrave katrorë tokë. Si shumë gra të tjera në Afganistanin e sunduar nga talebanët, ajo e ndërroi fëmijën e saj me qëllim që të tjerët të mund të mbijetonin – realiteti i hidhur i urisë në vend.
“Kam shtatë fëmijë të vegjël dhe të gjithë janë të uritur,” i thotë ajo gazetës The Telegraph, ndërsa shtrëngon duart fort. “E dhamë djalin tonë që të mund të mbijetonin të tjerët.”
Shitja ndodhi pesë muaj më parë në fshatin e saj të largët në provincën perëndimore Herat. Ajo e kujton atë ditë pa pushim – pesha emocionale është ende shumë e freskët. Tashmë, ajo jeton mes dhimbjes dhe vetëdijes se vendimi ishte një akt i dhimbshëm pragmatizmi, i diktuar nga varfëria.
Burri i Homeyrës, një ish-ushtar i ushtrisë afgane, mbeti i paaftë gjatë luftës që i parapriu marrjes së pushtetit nga talebanët. I paaftë për të punuar dhe për të siguruar ushqim, ai mund të shikonte vetëm sesi familja e tij vuante nga uria.
Oferta për të blerë djalin e tyre dyvjeçar erdhi nga një pronar i pasur tokash në fshat, i martuar disa herë, por pa fëmijë. Në këmbim të fëmijës së tyre, ai ofroi 400 metra katrorë tokë bujqësore – ndoshta mjaftueshëm për të mbjellë grurë dhe për të mbajtur gjallë gjashtë fëmijët e tjerë.
“Qaj çdo natë për djalin tim,” thotë Homeyra. “Jam e shqetësuar për të, por edhe e lumtur që të tjerët mund të kenë ushqim. Duam të mbjellim grurë ose diçka tjetër që mund ta shesim dhe të blejmë ushqim – shumë njerëz në fshatin tonë janë të uritur.”
Djali i vogël, ende shumë i vogël për të kuptuar çfarë kishte ndodhur, u zhduk në jetën e një familjeje tjetër, ndërsa krahët e nënës së tij mbeten përherë bosh.
Historia e saj është një pasqyrim i kostos njerëzore të kolapsit ekonomik të Afganistanit – një krizë që e ka kthyer vendin në një nga katastrofat më të mëdha humanitare në botë.
Që prej kthimit të talebanëve në gusht të vitit 2021, sanksionet ndërkombëtare, ngrirja e aseteve dhe shkurtimi i ndihmës humanitare kanë krijuar një stuhi vuajtjesh, që prekin më rëndë familjet si ajo e Homeyrës.
Përkundër kësaj, flamujt e bardhë të talebanëve valëviten me krenari nëpër qytetet e Afganistanit, ndërsa grupi feston katër vjetorin e rikthimit në pushtet pas tërheqjes së forcave amerikane dhe të NATO-s.
Të premten, gratë u ndaluan nga pjesëmarrja në festimet për përvjetorin e marrjes së pushtetit nga talebanët. Rreth 10,000 burra u mblodhën në Kabul për të parë helikopterët e ministrisë së mbrojtjes që hidhnin lule mbi turmat.
Tre nga gjashtë vendet ku u hodhën lulet tashmë janë të ndaluara për gratë që nga nëntori i vitit 2022, kur atyre iu ndalua hyrja në parqe. Trajtimi i grave nga ana e talebanëve, përfshirë arrestimin e nxënëseve që nuk mbajnë hixhabin "siç duhet", është dënuar ashpër nga OKB-ja.
Jashtë propagandës së talebanëve me "shi lulesh", realiteti në shtëpitë e njerëzve është shumë më i errët.
Vala më e fundit e vetëvrasjeve në provincën Khost tregon qartë sesi dëshpërimi ekonomik po shkakton një krizë të thellë të shëndetit mendor.
Tre të rinj, përfshirë një çift të martuar dhe të varfër, u vetëvranë të mërkurën, duke e çuar në shtatë numrin e vetëvrasjeve brenda tri ditëve. Të rinjtë janë veçanërisht të pambrojtur përballë mungesës së mundësive dhe perspektivave të errëta për të ardhmen.
Stresi financiar, kufizimet sociale dhe mungesa e shërbimeve të shëndetit mendor janë bërë një stuhi perfekte për krizë psikologjike.
Premtimet e qeverisë për stabilitet nuk sollën gjë tjetër përveç varfërisë edhe më të thellë. Ndalimi i grave nga puna hoqi gjysmën e fuqisë punëtore nga një ekonomi që ishte tashmë e shkatërruar nga dekada lufte.
Rikthimi me forcë i qindra mijëra refugjatëve afganë nga Irani dhe Pakistani ka krijuar sfida të reja për sundimtarët, duke shtuar miliona gojë për të ushqyer në një vend që tashmë po vuan nga uria.
Sipas një zyrtari të lartë taleban që foli për The Telegraph, kjo situatë ka shkaktuar përçarje të brendshme në regjimin klerikal, duke nxitur frikën për një luftë të re civile.
“Nuk mund të qeverisësh një komb të uritur,” thotë ai. “Mungesa e menaxhimit dhe e parasë për të kujdesur për popullin ka thelluar konfliktin politik mes Kabulit dhe qendrës së pushtetit në Kandahar.”
“Disa ministra janë të zemëruar me mullahun suprem dhe rregullat e tij ekstreme, por nuk mund të flasin sepse u kërkohet të paraqiten të bashkuar para publikut,” shton ai, duke iu referuar Hibatullah Akhundzada, lideri suprem që nuk është parë kurrë në publik.
“Nëse vazhdon kështu, shumë do të ngrihen kundër tij dhe do të ketë një luftë të re civile.”
Të kthyerit nga Irani e Pakistani, të dëbuar kundër dëshirës së tyre, mbërrijnë me asgjë përveç rrobave që kanë veshur, dhe bashkohen me kampet e zhvendosurve që janë kthyer në qytete dëshpërimi.
Dikur ata dërgonin para në shtëpi për të ndihmuar familjet, por tani konkurrojnë për të njëjtat punë të pakta dhe për ushqimin që nuk mjafton.
Disa tashmë kanë nënshkruar marrëveshje me kontrabandistë për t’u kthyer ilegalisht në Iran për të punuar. Të tjerët bëhen pjesë e një turme gjithnjë në rritje të të uriturve.
“Edhe po të më dëbojnë edhe 100 herë, do të kthehem përsëri,” thotë Shah Jahan, një i ri i dëbuar nga Irani muajin e kaluar – për herë të katërt brenda dy viteve.
“Nuk ka punë për mua në Afganistan dhe duhet të ushqej fëmijët. Sado keq të më trajtojnë iranianët, do të shkoj përsëri për të dërguar para në shtëpi.”
Njohja ndërkombëtare vazhdon të jetë e paarritshme, duke e mbajtur Afganistanin të izoluar nga sistemet financiare globale dhe ndihma humanitare.
Rrugët dhe tregjet janë të mbushura me fëmijë nën moshën 10 vjeç, trupat e tyre të dobët tregojnë pasojat e urisë.
Ata lypin nga kalimtarët, vrapojnë mes tezgave me sy të zbrazët dhe duar të shtrira. Disa rrëzohen nga dobësia mbi trotuaret me pluhur, ndërsa shitësit i anashkalojnë, të paaftë të ndajnë qoftë edhe copëza ushqimi nga frika se edhe familjet e tyre po vuajnë nga uria.
Edhe pse Afganistani tani është më i sigurt nga sulmet terroriste, kriminaliteti ka shpërthyer gjatë katër viteve të fundit. Vjedhjet, grabitjet dhe dhuna janë bërë të zakonshme, pasi familjet e dëshpëruara kthehen te krimi për të mbijetuar.
Fshikullimet dhe ekzekutimet publike të talebanëve, të mbajtura në stadiume përpara turmave të detyruara, nuk kanë ndikuar aspak në ndalimin e krimit të nxitur nga uria.
“Dy burra me motor më ndaluan dhe më detyruan të zbres nga imja. U përpoqa të rezistoja, por më qëlluan në këmbë dhe më morën motorin,” thotë Firouzi, i cili punonte si shpërndarës ushqimi deri tre muaj më parë.
Kur shkoi në stacionin më të afërt të policisë në Kabul disa ditë më vonë, talebanët e fajësuan atë dhe i premtuan se do ta gjenin motorin, por humbja ishte shkatërruese për të riun 27-vjeçar me diplomë në menaxhim dhe një djalë njëvjeçar.
“Që nga ajo ditë, huazova para nga kushdo që njihja, por fëmija ka shumë nevoja dhe fillova të shisja orenditë e shtëpisë. Dje shita qilimin për t’i blerë formulë,” i thotë ai The Telegraph.
Motori ishte jetesa e tij – e vetmja mënyrë për të fituar në një qytet ku papunësia është e barabartë me një dënim me vdekje.
Tani, me një këmbë të plagosur dhe pa mjet transporti, Firouzi i bashkohet radhëve të të papunëve të padukshëm të Afganistanit – burra me diploma universitare të detyruar të shesin pasuri familjare për të ushqyer fëmijët e tyre.
“Të gjithë janë të uritur dhe pak mund të përballojnë tri vakte në ditë. Nuk ka punë, nuk ka para, nuk ka asgjë – dhe çmimet rriten çdo ditë,” thotë ai. “Fëmijë të vegjël janë duke lypur për para dhe ushqim kudo.”
‘Shkalla e varfërisë nuk do të përmirësohet’
Shifrat tregojnë një tablo të urisë sistematike.
Sipas Komitetit Ndërkombëtar të Shpëtimit (International Rescue Committee), 28.8 milionë njerëz kanë aktualisht nevojë urgjente për ndihmë.
Më shumë se 90% e popullsisë jeton në varfëri, ndërsa 40% përballen me pasiguri akute ushqimore.
Por statistikat nuk mund të përshkruajnë shkatërrimin moral që sjell uria.
Në spitalin e Heratit, ku Homeyra solli vajzën për trajtim që nuk mund ta përballonte, histori të ngjashme dëgjohen në çdo repart.
Një mjek i spitalit thotë se familjet sjellin fëmijë të sëmurë, shumica prej të cilëve janë të kequshqyer dhe nuk kanë ngrënë një vakt të plotë për ditë të tëra.
“Shkalla e varfërisë është e paprecedentë dhe nuk do të përmirësohet,” thotë ai.
Ai shton: “Shqetësimi kryesor i njerëzve është gjetja e ushqimit, dhe kur je i uritur, kujdesi për shëndetin bëhet dytësor. Si rezultat, çdo ditë vijnë më shumë fëmijë të sëmurë.”
Nënat mbërrijnë duke mbajtur në krahë fëmijë të uritur, trupat e tyre të rraskapitur sepse kanë dhënë çdo kafshatë për fëmijët.
Mjekët punojnë pa pagesë, me rroga të pashlyera prej muajsh, duke trajtuar pacientë që nuk mund të paguajnë për ilaçe që mezi gjenden në farmaci.
“Jeta kurrë nuk ka qenë në favorin tonë,” thotë Homeyra. “Zemra më copëtohet për fëmijët e mi – nuk e di për kë prej tyre duhet të qaj më parë.”
Burimi: The Telegraph
